بافت‌های فرسوده، سکوی پرتاب صنایع معدنی غیر فلزی
کشور ایران با دارا بودن بیش از ۶۸ نوع ماده معدنی، یکی از غنی‌ترین کشورهای جهان از نظر مواد معدنی است.
با توجه به این مواد معدنی غنی در سطح کشور، صنایع معدنی نیز رشد خوبی داشته‌اند. البته با توجه به صنایع مختلف در کشور، صنایع معدنی مختلفی در طیف فلزی و غیر فلزی در کشور شکل گرفته‌اند، هرچند صنایع معدنی غیر فلزی زیر سایه فلزی‌ها کمتر دیده شده‌اند.صمت درباره صنایع معدنی غیر فلزی با سیف‌الله امیری، مدیرکل دفتر امور صنایع معدنی به گفت‌وگو نشسته که در ادامه می‌خوانید.
صنایع معدنی غیر فلزی چه اهمیتی در دنیای فعلی دارد؟
صنایع معدنی غیر فلزی شامل کالاهای منتخب و استراتژیک هستند. تنوع مواد معدنی در کشور به ۶۸ نوع می‌رسد که تعداد قابل توجهی از آن غیر فلزی است و کمتر مورد توجه قرار گرفته بود. پیش از این در اعلام آمارهای رسمی، جایگاه این مواد در رده‌های ۵ و ۶ قرار می‌گرفت و حتی آمار برخی از آنها به‌صورت گزینه «سایر» قید می‌شد، در حالی که هر یک از این مواد خود جزو کالاهای خاص و گاهی اساسی به‌شمار می‌رود که مصرف زیادی را نیز به خود اختصاص داده است. عمده صنایع غیر فلزی شامل شیشه، ظروف چینی و بهداشتی، سیمان و بتن، کاشی و سرامیک، گچ و آجر، سفال و… است که بیشتر در صنایع ساختمانی کاربرد دارد.
با توجه به رکود مسکن در داخل چگونه می‌توان در بخش صنایع معدنی غیر فلزی، رونق ایجاد کرد؟
رونق بازارهای داخلی صنایع معدنی فلزی متاثر از تغییرات نرخ جهانی فلزات است، درحالی‌که رونق صنایع معدنی غیر فلزی متاثر از تغییرات اقتصادی داخلی است. برای مثال بخش اعظم صنایع معدنی غیر فلزی که شامل مصالح ساختمانی و سنگ‌های تزئینی است، به‌شدت تحت‌تاثیر رکود ساخت‌وسازها و پروژه‌های عمرانی و مسکونی دچار رکود شده‌اند. برای رونق صنایع معدنی غیر فلزی به‌طور مجزا ۲ پیشنهاد می‌توان ارائه کرد؛ یکی احیای بافت‌های فرسوده که می‌تواند بیشتر صنایع معدنی غیر فلزی و حتی فلزی را نیز به تحرک وادارد. پیشنهاد دیگر نیز استفاده از بتن در جاده‌ها به جای آسفالت است که می‌تواند سبب تحرک و تقاضا در حوزه سیمان شود.
چه راهکارهایی برای توسعه طرح‌های کانی صنعتی به منظور افزایش تولید و اشتغال می‌توان ارائه کرد؟
تقویت زیرساخت‌های معدنی استان‌های مرزی کشور، یکی از راهکارهاست. بیشتر استان‌های مرزی کشور دارای ظرفیت‌های بالقوه غیر فلزی هستند.
این استان‌ها شامل خوزستان، ایلام، کرمانشاه، بوشهر و هرمزگان با عنایت به ظرفیت‌های بالای مصالح ساختمانی و کانی‌های غیر فلزی و همچنین با توجه به مزیت نزدیکی و همجواری با عراق و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، تقویت و تکمیل شده و توسعه زیرساخت این استان‌های مرزی و رونق صادرات باید به شدت مورد توجه قرار گیرد. استان‌های کرمانشاه، ایلام، خوزستان و لرستان از محدود مناطقی هستند که در ایران و جهان دارای ظرفیت بالقوه معادن قیر طبیعی‌اند و می‌توانند با ایجاد ارزش‌افزوده، فرصت ارزشمندی برای شکوفایی این حوزه باشند. استان‌های مرزی خراسان رضوی، کردستان، آذربایجان شرقی و همچنین استان‌های اصفهان و فارس در مجموع ۶۹درصد از ذخایر شناخته‌شده سنگ کشور را تشکیل می‌دهند. بیشتر صادرات سنگ‌های بریده ایران به استان اربیل عراق صادر می‌شود و مهم‌ترین بازارهای صادراتی سنگ‌های ساختمانی و تزئینی ایران، کشورهای عراق، کویت، امارات، عربستان، آذربایجان، انگلستان و ایتالیا هستند.
ایجاد یک بازار متمرکز برای مصالح ساختمانی تا چه حد می‌تواند محصولات غیر فلزی کاربردی در ساختمان‌سازی را رونق بخشد؟
یکی از راهکارهایی که در این زمینه می‌توان ارائه کرد، ایجاد شهرک‌های صنعتی مصالح ساختمانی در کشور است. البته ساخت چنین شهرک‌هایی باید بر محوریت اشتغالزایی و تولید باشد. البته تمرکز و تجمیع تمام اصناف شاغل در امر ساختمان در یک محل باعث صرفه‌جویی در وقت مشتری، کاهش ترافیک، کاهش هزینه‌ها، سهولت در تهیه تمام اقلام مورد نیاز، جذب سرمایه‌گذاران خارجی و بهره‌مندی از معافیت مالیاتی، تامین امکانات زیربنایی رایگان بر اساس قانون شهرک‌های صنعتی، به حداقل رساندن هزینه راه‌اندازی واحدهای تولید مصالح ساختمانی، پرداخت تسهیلات به واحدهای تولیدی، ایجاد مرکز فروش، جلوگیری از واحدهای غیرمجاز و خارج از نظارت اداره استاندارد، جلوگیری از مصالح تولیدی نامرغوب و غیراستاندارد و جلوگیری از هدر رفتن سرمایه‌های ملی، زمینه نظارت بر واحدهای تولیدکننده، ارائه مصالح استاندارد و نصب فناوری‌های جدید می‌شود. تمام واحدهای تولیدکننده شامل سنگ، کاشی و سرامیک، آجرنما، موزائیک، بازارهای لوله و اتصالات، شیرآلات و آهن‌آلات، میلگرد، در و پنجره، شیشه و امور تاسیسات حرارتی و برودتی و… در یک محل تجمیع می‌شوند.
البته این شهرک پیشنهادی، زمانی موفق است که با مشارکت بخش خصوصی، شهرداری، سازمان صنعت، معدن و تجارت استان و شرکت شهرک‌های صنعتی استان انجام شود. البته پیشنهاد این شهرک در استان‌هایی چون آذربایجان شرقی با اشتغال پیشنهادی ۲هزار نفر در منطقه شبستر، منطقه نمین در استان اردبیل، استان اصفهان و استان قم با اشتغالزایی ۱۰هزار نفر به‌صورت مستقیم است و بیش از ۳۰هزار نفر شغل در فعالیت‌های وابسته به این شهرک‌ها به زودی اجرایی خواهد شد.
چگونه می‌توان برای صنایع معدنی غیر فلزی بازاریابی کرد؟
هزینه‌های ایجاد ارزش‌افزوده و فرآوری در مواد غیر فلزی به مراتب بیش از هزینه‌های اکتشاف و استخراج این مواد معدنی است. نکته قابل تامل این است که محصولات غیر فلزی با تقاضای بالایی در داخل روبه‌رو نیستند زیرا در داخل و خارج همواره مشتری‌های کمتری درباره مواد فلزی وجود دارند، بنابراین برای رونق بیشتر کانی‌های غیر فلزی نیاز به ایجاد بازار فروش محصولات غیر فلزی است.
به‌طور کلی یکی از چالش‌های مواد غیر فلزی، وجود نداشتن ظرفیت‌های صادراتی آنهاست. با معرفی محصولات با کیفیت در این صنعت می‌توان به‌دنبال بازار صادراتی برای آنها بود.