وجود ۳۵۰ هزارحلقه چاه غیرمجاز در کشور
در حال حاضر یکی از چالش‌های مهم دنیا و کشور ما، بحث آب است، خشکسالی‌های چند سال اخیر و تنش‌هایی که در این زمینه ایجاد شده، هشداری جدی است برای آنکه بیش از گذشته به فکر مدیریت منابع آب کشور باشیم و اقدامات جدی‌تری در این زمینه انجام دهیم؛ کارشناسان معتقدند ادامه روند فعلی می‌تواند این چالش را به یک بحران تبدیل کند؛ در این میان بسیاری از کارشناسان، بخش کشاورزی را جزو مقصران اصلی وضعیت ایجاد شده برای منابع آب کشور می‌دانند در حالی که مسوولان وزارت جهاد کشاورزی چنین اعتقادی ندارند. طی سال‌های اخیر نیز در حوزه کشاورزی اقدامات گسترده‌ای برای مقابله با تنش‌های آبی کشور انجام شده است.
در این خصوص علیمراد اکبری، معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی با بیان اینکه «تنش آبی» درکشور تشدید شده و اینکه برخی از لفظ«بحران» به صورت اشتباه استفاده می‌کنند، عنوان کرد: واقعیت این است که طی ۱۰ تا ۱۵ سال گذشته، میزان بارش‌های کشور کاهش یافته، الگوی بارش‌ها تغییر کرده و حدود ۴۹ درصد میزان روان‌آب‌ها کاهش یافته است، ضمن اینکه یک زمانی الگوی بارش کشور بیشتر برف بود اما هم اکنون باران است، میزان بارش بالای ۱۰ میلی‌متر بود اما درحال حاضر خیلی از بارش‌ها کمتر از ۱۰ میلی متر است و نفوذ عمقی کم شده است. معنای بارش زیر ۱۰ میلی متر آن است که این باران، باران موثر نیست. از سوی دیگر، زمانی که میزان بارندگی بین ۱۲ تا ۲۰ میلی متر نباشد، در اعماق زمین نفوذ نمی‌کند ضمن اینکه بارش‌هایی هم که تا عمق ۱۰ تا ۱۲ سانتی‌متری زمین نفوذ می‌کنند در معرض تبخیر هستند.
به گفته وی، هم اکنون در مناطقی مانند فارس، کرمان، سیستان و بلوچستان و یزد با چنین مسائلی روبه‌رو هستیم و میزان بارندگی کشور در مجموع طی ۱۰ تا ۱۲ سال گذشته، حدود ۲۴ تا ۲۵ درصد کاهش یافته است، امسال نیز میزان بارندگی نسبت به سال‌های گذشته حدود ۵۰ درصد کاهش یافته است و بیشترین کاهش در مناطقی مانند فارس، کرمان، یزد، اصفهان، خراسان رضوی و خراسان جنوبی که همه جزو استان‌های پهناور کشور هستند رخ داده است.
به گفته معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی امسال فقط وضع چند استان مانند اردبیل، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و قسمتی از غرب کشور از جمله کردستان در این زمینه مطلوب بوده و در سایر استان‌ها میانگین میزان بارش حدود ۵۰ درصد منفی شده است. وی درخصوص اینکه در حال حاضر چه تعداد حلقه چاه غیرمجاز در کشور وجود دارد نیز اعلام کرد: در حال حاضر بیش از ۳۵۰ هزار حلقه چاه غیرمجاز در کشور وجود دارد، این به معنای آن است که مدیریت صحیح انجام نگرفته ضمن اینکه هم اکنون انسداد این چاه‌ها برای کشور معضل شده است، معیشت عده‌ای به این چاه‌ها گره خورده بنابراین کنترل و مسدود کردن این چاه‌ها بسیار دشوار است، اما باید این کار انجام شود، وزارت نیرو باید تلاش خود را در این زمینه انجام دهد و همه دستگاه‌های مسوول نیز باید به این وزارتخانه کمک کنند.
به گفته وی، انسداد چاه‌های غیر مجاز از وظایف و مسوولیت‌های وزارت نیرو است ضمن اینکه ما آمادگی داریم به وزارت نیرو کمک کنیم و در این راستا اقدامات موثری صورت گرفته است. معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی معتقد است علاوه بر حفر چاه‌های غیر مجاز در سدسازی نیز اشتباهاتی صورت گرفته است؛ البته عمل سدسازی را نفی نمی‌کنم و سدسازی اگر برای مهار سیلاب‌ها و آب‌های اضافی باشد، اقدام مطلوبی است، اما اگر دبی پایه رودخانه را کامل قطع کند، مشکل دارد و محیط زیست را به خطر می‌اندازد. با این حال ما برای حل این مشکلات چه اقدامی انجام داده‌‌ایم؟ چون احداث پروژه‌های بزرگ آبی بدون آمایش سرزمین انجام نگرفته است اما در عمل منجر به آزار سرزمین شده است.
به گفته معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی، ۴۰ تا ۵۰ درصد چالش آبی کشور ناشی از عوامل طبیعی و ۵۰ درصد ناشی از عوامل انسانی و مدیریتی بوده است. اگر در مدیریت آب تجدید نظر کنیم و همه دستگاه‌های مسوول نیز کمک کنند، می‌توان به آینده امیدوار بود. وی درخصوص اینکه دولت چه برنامه‌هایی برای مقابله با این وضعیت دارد نیز عنوان کرد: خوشبختانه در دولت در این زمینه انسجام بسیار خوبی وجود دارد؛ در حدود یک ماه اخیر نیز کارگروه ملی سازگاری با خشکسالی و کم‌آبی در کشور شکل گرفته است که وزرای جهاد کشاورزی، نیرو، صنعت و رئیس سازمان محیط زیست با هم در این زمینه به اجماع رسیدند، طرح را به هیات دولت ارائه کردند و آنجا به تصویب رسیده است.
به گفته معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی، یکی ازکارهایی که ما می‌توانیم انجام دهیم توسعه روش‌های نوین آبیاری مثل سامانه‌های میکرو و آبیاری بارانی است که ما بیشتر به سمت آبیاری میکرو می‌رویم چرا که راندمان این نوع آبیاری بالای ۹۰ درصد است؛ در کنار آبیاری میکرو، از مالچ (پلاستیک) نیز برای جلوگیری از تبخیر استفاده می‌کنیم، در کنار اقدامات فوق، تلاش می‌کنیم کشت گیاهان آب‌بر را به گلخانه منتقل کنیم ضمن اینکه نمی‌توان ظرف یکی دو سال مملکت را به گلخانه تبدیل کرد، بنابراین محصولات آب‌بری را که نمی‌توان به گلخانه منتقل کرد با استفاده از روش میکرو آبیاری خواهیم کرد، همچنین یکی دیگر از راه‌های مقابله با کم‌آبی نشاکاری است و ما به دنبال گسترش این کار هستیم.
وی افزود: یکی از موارد دیگری که روی آن کار می‌کنیم بحث تحویل حجمی آب است یعنی ما آب را به‌صورت حجمی از وزارت نیرو تحویل بگیریم و در اختیار کشاورزان قرار دهیم. در این زمینه نیز اقداماتی انجام شده و با وزارت نیرو مذاکراتی داشته‌ایم، تعدادی پایلوت نیز برای این کار تعریف شده است اما باید فراگیر شود.یکی از اقداماتی که اخیرا با وزارت نیرو و اتاق بازرگانی روی آن کار می‌کنیم، راه‌اندازی بازارهای محلی آب مشروط بر عدم تغییر کاربری اراضی کشاورزی است. به این ترتیب کسانی که حق‌آبه دارند می‌توانند آب خود را برای مصرف در بخش کشاورزی بفروشند.