اکتشاف یکی از اصلی‌ترین حلقه‌های زنجیره فعالیت‌های معدنی به شمار می‌رود که نیازمند توجه فراوان در فرصت به‌دست آمده است. استفاده از فناوری‌های جدید و دانش روز دنیا یکی از الزامات توسعه اکتشاف و دستیابی به نتایج مثبت تلقی می‌شود.
در واقع امروز باید با نگاهی ویژه به حوزه اکتشاف سال‌هایی را که کشور با تحریم روبه‌رو بود، جبران کرد. خوشبختانه سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران اکتشافات معدنی را در اولویت اصلی برنامه‌های خود قرار داده تا بتواند در سال‌های آینده شاهد بهره‌برداری هرچه بیشتر از ذخایر معدنی نهفته در دل زمین باشد.
توجه هرچه بیشتر به اکتشاف
مهدی کرباسیان، رییس هیات عامل ایمیدرو چندی پیش با اشاره به اینکه ایران پانزدهمین کشور معدنی دنیا به‌شمار می‌رود و در صورت انجام کار اکتشاف معادن به‌طور کامل، به زیر رتبه ۱۰ در فهرست کشورهای معدنی ارتقا پیدا می‌کنیم، اظهار کرد: به همین دلیل از ابتدای فعالیت خود در این سازمان طی دو سال و نیم گذشته، موضوع اکتشاف را به طور جدی پیگیری کرده و در این مدت، کار وسیعی را در نقاط مختلف کشور شروع کردیم به نحوی که وسعت اکتشاف معادن از ۲۵۰ هزار کیلومتر مربع عبور کرده است. وی ادامه داد: بخشی از نتایج اولیه فعالیت‌های اکتشافی مانند افزایش قطعی ذخایر ۲۰۰ میلیون تنی سنگ‌آهن و ۱۵۰ میلیون تن زغال‌سنگ، حاصل شده و سال آینده نیز نتایج جدیدی به اطلاع عموم خواهد رسید. کرباسیان خاطرنشان کرد: با توجه به نتایج به‌دست آمده می‌توان برای اجرای طرح‌های جدید فرآوری برنامه‌ریزی کرد و به سمت تولید محصولات با ارزش‌افزوده بالا رفت و خام فروشی را به حداقل رساند. وی یادآور شد: در همین حال، به دنبال سرمایه‌گذاری در صنایع معدنی هستیم و تفاهمنامه‌هایی نیز با شرکت‌های خصوصی داخلی و خارجی در حوزه آلومینیوم، مس و فولاد انجام می‌دهیم که امیدواریم به نتیجه برسد.در واقع تلاش ایمیدرو بر آن است که اکتشافات سطحی سال‌های گذشته را به عمق برد تا ارزش‌افزوده بخش معدن به‌ویژه اکتشاف و استخراج افزایش یابد.
فرصتی دوباره برای اکتشاف
آرمین سلسانی، کارشناس اکتشافات نیز در گفت‌وگو با صمت درباره اهمیت حوزه اکتشاف این گونه بیان کرد: دهم تیر، روز صنعت و معدن فرصت مناسبی است تا تمامی مدیران، مهندسان، کارشناسان و عوامل فنی اجرایی بخش صنعت و معدن کشور از خود بپرسیم که چه دستاوردهایی در سال گذشته داشته‌ایم.وی افزود: از سویی دیگر برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام بر بخش اکتشافات معدنی کشور نقش بسزایی را در این مدت ایفا کرده و ورود سرمایه‌گذاران خارجی و شرکت‌های بزرگ معدنی و مهندسی به منظور عقد قرارداد در این زمینه کمک شایانی در انتقال فناوری نوین در بخش معدن و مطالعات اکتشافی خواهد داشت. اما توجه به این نکته بسیار حائز اهمیت جلوه می‌کند که تا چه اندازه زیرساخت‌های لازم در بخش اکتشاف تامین و فراهم شده است؟
به گفته وی؛ تا چند سال گذشته که منابع معدنی به شکل روباز و در سطح زمین رخنمون داشتند به دلیل وجود رگه‌های معدنی روی زمین، فعالیت‌های اکتشافی مشکلات و سختی‌های چندانی به دنبال نداشت زیرا بهره‌بردار با ایجاد ترانشه و گمانه‌هایی با تعداد کم به ارزیابی ذخیره می‌پرداخت و در نهایت با حجم باطله‌برداری اندک به ماده‌معدنی دسترسی حاصل می‌کرد. اما در شرایط امروزی و بعد از برداشت ذخایر معدنی سطحی، فراوانی رخنمون‌ها کاهش یافته‌اند و برای دسترسی به آنها باید به سراغ اکتشافات زیرزمینی رفت که نیازمند هزینه‌های بالا و استفاده از روش‌های نوین اکتشافی خواهد بود.سلسانی تصریح کرد: بنابراین به منظور پیشبرد اهداف حاصل از برجام لازم است تا استانداردهای اکتشافی و معدنی کشور را همراستا با دیگر کشورهای معدنی در دنیا قرار دهیم. این در حالی است که گزارش‌های تهیه‌شده در ایران با استانداردهای جهانی مطابقت ندارد و همین موضوع می‌تواند سبب تردید شرکت‌های بزرگ معدنی برای حضور در ایران شود. ایجاد برنامه و راهکارهای مناسب به منظور تشویق و ترقیب سرمایه‌گذاران با هدف صرف هزینه‌های بیشتر در بخش اکتشاف مطابق با اصول استاندارد جهانی از دیگر راهکارهای مناسب به منظور تامین زیرساخت‌ها در بخش اکتشاف خواهد بود. از طرف دیگر با توجه به سیستماتیک نبودن فرآیند عملیات اکتشافی در ایران، ذخایر معدنی برآورد شده واقعی نبوده و در نتیجه کشورهای پیشگام در این زمینه آمار و ارقام به‌دست آمده از ذخایر معدنی ایران را به عنوان ذخایر قطعی مورد پذیرش قرار نمی‌دهند. این کارشناس اکتشافات در ادامه افزود: با مروری بر موارد عنوان شده می‌توان چنین اظهار کرد که جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی و همچنین دستیابی نهایی به اهداف برجام در پروژه‌های معدنی نیازمند صرف وقت و هزینه‌های بیشتر در بخش بنیادی عملیات معدنی یعنی اکتشاف خواهد بود. وی معتقد است، باید اقدامات نظارتی، مهندسی‌تر و با دقت بیشتر برای تأیید گزارش‌های اکتشافی انجام شود و از آنجایی که این اطلاعات مبنای ادامه فعالیت‌های معدنی خواهند بود لازم است تا سختگیری‌های بیشتری در پذیرش آنها انجام شود. همه موارد یادشده در کنار هم می‌تواند زیرساخت‌های لازم برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی را فراهم کند. در غیراین صورت با ادامه روند فعلی نمی‌توان به جذب سرمایه‌گذار خارجی در بخش معدن امیدوار بود.
سخن آخر….
تمامی موارد یاد شده حاکی از آن است که توسعه و پیشرفت حوزه اکتشاف نخستین قدم برای توسعه بخش معدن در حلقه‌های دیگر خواهد بود. در واقع کوتاهی در این حوزه می‌تواند سایر حوزه‌های دیگر از جمله استخراج، فرآوری و…. را تحت‌تاثیر خود قرار دهد اما نباید فراموش کرد تامین بودجه حوزه اکتشاف گامی اصلی برای توسعه آن خواهد بود. متاسفانه در سال‌های گدشته در کنار وضع تحریم‌های ظالمانه اختصاص نیافتن بودجه کافی منجر به عقب ماندن حوزه اکتشافی کشور از دیگر کشورهای معدنی شد. این درحالی است که بارها بر جایگزین شدن بخش معدن به جای نفت تاکید شده و بسیاری از مسئولان کشوری و فعالان بخش معدن معتقدند، درآمدهای حاصل از بخش معدن می‌تواند وابستگی کشور به اقتصاد نفتی را کاهش دهد. امروز در کنار رکود پیش آمده در بازار محصولات معدنی فرصت بسیار خوبی پیش پای حوزه اکتشاف قرار گرفته تا با سرمایه‌گذاری و انجام اقدامات عملی بتوان در زمان رونق بهترین بهره‌برداری را از آن داشت. درست اتفاقی که در کشورهای معدنی جهان از سوی شرکت‌های بزرگ همچون ریوتینتو، واله و… انجام می‌شود.
