اکتشاف و پی‌جویی از نخستین مراحل فعالیت‌های معدنی به شمار می‌رود که نتایج به‌دست آمده از آن می‌تواند تعیین‌کننده ادامه مسیر باشد.
حال با توجه به در اختیار داشتن ذخایر فراوان مواد معدنی کشور، بهره‌برداری از این ذخایر باید در اولویت اصلی مسئولان معدنی باشد تا اهداف پیش‌بینی شده محقق شده و محصولاتی با ارزش‌افزوده بیشتر راهی بازارهای صادراتی شود.
۲۵۰ هزار کیلومتر کار اکتشافی
سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) برای توسعه اکتشافات نیز در چند سال اخیر اقدامات بسیار مناسبی انجام داده که خوشبختانه نتایج خوبی به همراه داشته است. در همین زمینه رئیس هیات عامل ایمیدرو، اظهار کرد: خوشبختانه ایران از نظر ذخایر معدنی شناخته شده در میان ۱۵ کشور دنیا قرار گرفته است. به‌طوری که بیش از ۷۰۰میلیارد دلار ذخیره معدنی قطعی در کشور وجود دارد.به گزارش خبرآنلاین، مهدی کرباسیان گفت: پیش‌بینی ما این است که اگر کارهای اکتشافی انجام شود، این رقم حداقل ۵۰درصد افزایش پیدا می‌کند. متاسفانه از زمان رضاخان تا دولت دهم، ۱۰۰هزار کیلومترمربع کار اکتشافی انجام شده بود. به گفته وی، در ایمیدرو در سال ۹۳ حدود ۲۵۰ هزار کیلومتر کار اکتشافی را شروع کردیم و امروز با افتخار می‌توانیم بگوییم مراحل شناسایی و کار ژئوفیزیکی هوایی انجام شده است. با همکاری بسیار خوبی که با سازمان انرژی اتمی داشتیم، در ۸۰هزار کیلومتر از قسمتی که آنها ژئوفیزیک هوایی کردند کار زمینی، حفاری و پی‌جویی انجام می‌دهیم. ما در همین مرحله نخست، معادن خوبی به‌دست آوردیم. معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت همچنین اضافه کرد: بر این اساس، در این ۲۵۰هزار کیلومتر کار اکتشافی که در ۲۱ استان انجام می‌دهیم، مطمئن هستیم ذخایر جدیدی کشف می‌کنیم.به گزارش صمت، اکتشافات در سال‌هایی که ایران با تحریم‌های ظالمانه مواجه بود، به‌دلیل نبود برخی فناوری‌های روز، از دنیا عقب ماند. از سویی دیگر در سال‌هایی که گذشت اکتشافات انجام شده در ایران به طور عمده به رخنمون‌های سطحی اختصاص یافت در نتیجه بخش زیادی از ذخایر معدنی در عمق‌های بسیار باقی ماندند. اما امروز بر اکتشافات در عمق، بیش از هر زمان دیگری تاکید می‌شود. ذخایر سطحی معدنی در برخی موارد رو به اتمام بوده یا عیار آنها رو به کاهش است در نتیجه بخش معدن باید به دنبال توسعه اکتشافات عمیق باشد. همچنین باید به این نکته توجه کرد که کشورهای معدنی دنیا معدنکاری در عمق را جزو اولویت‌های خود قرار داده‌اند. در نتیجه ما نیز باید به دنبال این موضوع بوده و برای توسعه بخش معدن اکتشافات خود را به عمق حرکت دهیم.
۳ دلیل برای عقب ماندگی
کرباسیان درباره علت عقب‌ماندگی حوزه اکتشاف، تصریح می‌کند: اگر من بخواهم کارشناسی صحبت کنم، ۳ دلیل وجود دارد. یکی اینکه اگرچه سازمان‌های زمین‌شناسی در کشورهای معدنی مثل استرالیا، کانادا و… دولتی است، ولی بودجه مناسبی دارد. در کشور ما به کار زمین‌شناسی بودجه مناسبی داده نمی‌شود. در واقع به‌دلیل اینکه سازمان دولتی بوده، کمتر توجهی به آن شده است. به طور تقریبی می‌توان گفت جزو سازمان‌هایی بوده که بودجه به اندازه کافی به آن داده نشده است.رئیس هیات عامل ادامه داد: مشکل دیگر اکتشاف این است که ریسک دارد. شما ممکن است میلیون‌ها تومان پول بگذارید و بعد از اینکه کار اکتشاف، پی‌جویی، حفاری و… انجام شد، به یک ذخیره مناسب و اقتصادی نرسید یا عیار خاک مناسب نباشد. در نتیجه کل پول دارای ریسک می‌شود.
به گفته وی، دلیل سوم این است که باید بخش خصوصی ورود پیدا می‌کرد، اما به دلیل اینکه ریسک کار بالاست، ورود پیدا نکرده است. ضمن اینکه باید بپذیریم ما بخش خصوصی قوی در کشور نداشته و نداریم. به دلیل اینکه سایه سیاست بر اقتصاد ما حاکم بوده و الان هم هست و بخش خصوصی قدرتمند نداریم، در نتیجه در این حوزه سرمایه‌گذاری مناسبی نشده است. ما به عنوان سازمان ایمیدرو کار را شروع کردیم. کرباسیان افزود: بدیهی است آگهی می‌دهیم و بخش‌هایی که ذخایر خوب دارد را به بخش خصوصی واگذار می‌کنیم. به این ترتیب علاقه‌مند هستیم که بخش خصوصی، به‌طور مستقل یا با شریک با ما همکاری کند. ریسک آن را نیز ایمیدرو می‌پذیرد.وی درباره تمایل بخش خصوصی برای حضور در حوزه اکتشاف، اظهار کرد: مقداری در این مورد محدود است. پیش‌بینی ما این است که بخش خصوصی را به صندوق بیمه معدن وصل کنیم و بتوانیم از آنها با وام‌های با نرخ ارزان حمایت کنیم.کرباسیان گفت: یکی از گلایه‌های فعلی معدنکاران، پرداخت تسهیلات به این بخش است. معدنکاران معتقدند با توجه به مشکلاتی همچون چک برگشتی، نمی‌توانند تسهیلات بگیرند.وی ادامه داد: متاسفانه این واقعیت وجود دارد. صندوق بیمه معدن که یک صندوق حمایتی بسیار خوب است، تا قبل از دولت یازدهم حدود ۱۰میلیارد تومان سرمایه داشت. در صورتی که صندوق بیمه معدنی بعضی از کشورهای غربی یا حتی کشورهای حوزه خلیج‌فارس مثل عربستان چندین میلیارد دلار ذخیره دارد.رئیس هیات عامل ایمیدرو درباره بودجه صندوق بیمه معدنی، تصریح کرد: خوشبختانه در سال ۹۳ با حمایت دولت و مجلس شورای اسلامی، سرمایه صندوق به ۱۱۰میلیارد تومان افزایش پیدا کرد، ولی باز هم کافی نیست. صندوق تضمین می‌کند، یعنی پروانه معدن در گرو و رهن صندوق قرار می‌گیرد. صندوق تضمین ۱۰۰درصد می‌دهد و افراد را به بانک معرفی می‌کند تا وام بگیرند. اما متاسفانه مشکلی که سامانه بانکی ما دارد این است که با وجود اینکه ریسک صندوق برای بانک صفر است، اما سامانه بانکی براساس شیوه‌نامه‌هایی که دارد، بررسی‌هایی انجام می‌دهد و اگر معدنکاری چک برگشتی یا بدهی داشته باشد، به او وام نمی‌دهد.کرباسیان بیان کرد: درحال‌حاضر صندوق بیمه معدن شاید تعداد زیادی معدنکار را به سامانه بانکی معرفی کرده باشد، اما سامانه بانکی به دلیل این مشکلات، وام‌های آنها را پرداخت نمی‌کند. من فکر می‌کنم وقتی صندوق‌ها تضمین می‌کنند، باید سیستم بانکی وام را پرداخت کند.
به گفته وی، در این زمینه پیشنهادی که ما برای برنامه ششم دادیم و متاسفانه در مجلس مغفول ماند، این بود که سرمایه صندوق حداقل به ۵۰۰میلیارد دلار در عرض ۵سال افزایش یابد که بتوانیم حوزه معدن و بخش خصوصی را حمایت کنیم. کرباسیان اظهار کرد: ما دو پیشنهاد جدی داشتیم. یکی اینکه سرمایه صندوق بیمه معدن افزایش پیدا کند. دوم اینکه ما از دولت نه بودجه می‌خواهیم و نه امکانات. ما فقط انتظار داریم به ما یک وام دلاری از صندوق توسعه ملی داده شود. پیشنهاد ما ۳میلیارد دلار وام است؛ وامی که در مدت ۵ تا ۱۰ سال بتوانیم برگردانیم. با این ۳میلیارد دلار، باید بتوانیم ۲۰میلیارد دلار سرمایه خارجی و داخلی جذب کنیم.
اتفاق جدید رخ نداده است
صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی می‌تواند در زمینه اکتشافات و همچنین حضور بخش خصوصی در این حوزه تاثیرگذار باشد.مدیرعامل صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی درباره وضعیت این صندوق به صمت گفت: به طور کلی سرمایه صندوق با افزایش همراه بود. البته در بودجه ۹۵ نزدیک به ۳میلیارد تومان دیده شده بود تا به عنوان منابع دولتی به صندوق تعلق گیرد اما از این میزان تنها ۲۱۰میلیون تومان پرداخت شد زیرا دولت نیز از نظر بودجه با مشکل همراه بود. محمدرضا عربی مزرعه شاهی افزود: شرایط صندوق از نظر سرمایه در اختیار، تغییر خاصی نسبت به سال ۱۳۹۴ نداشته است. درحال‌حاضر سرمایه صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی ۱۱۰میلیارد تومان است و اتفاق جدیدی در این باره رخ نداده است.به گفته وی، صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی براساس استراتژی وزارت صنعت، معدن و تجارت و همچنین سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو)، در حوزه‌هایی ورود می‌کند که بیشتر مورد توجه دو سازمان یاد شده باشد. در سال ۹۵، عمده جهت‌گیری صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی در حوزه فرآوری (فرآوری مواد معدنی فلزی) بوده است. در واقع کلیات موضوع، آن است که صندوق پیگیر پروژه‌هایی است که ارزش‌افزوده بالا و کارآفرینی بیشتری به همراه داشته باشد.
سخن آخر……
اکتشافات، امروز بیش از هر زمانی نیازمند توجه است تا بتواند اهداف پیش‌بینی شده را محقق کند البته شاید اختصاص بودجه مناسب به اکتشاف بهترین اقدامی باشد که در سال ۹۶ می‌تواند انجام شود.
