عناصر نادر خاکی را باید جزو مواد معدنی ارزشمندی دانست که نقش مهمی در صنایع‌های تک ایفا می‌کنند. در نتیجه بهره‌برداری از این ذخایر به توسعه صنعتی کشور کمک خواهد کرد.
به همین دلیل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) در ۴سال گذشته اکتشاف عناصر نادر خاکی را در دستور کار خود قرار داد. حال با توجه به اهمیت این مواد، فعالیت‌های اکتشافی در این حوزه در امسال نیز ادامه خواهد داشت.
چگونگی شکل‌گیری طرح عناصر نادر خاکی
غلامرضا ملاطاهری ضمن بیان این مطلب اظهار کرد: ایمیدرو با توجه به نیاز روزافزون به عناصر نادر خاکی در صنایع کشور، در خرداد ۹۳ طرح عناصر نادر خاکی را در حوزه اکتشاف و فرآوری عناصر نادر خاکی به طور جدی به اجرا گذاشت. ابتدا با استفاده از گزارش‌ها و پیشینه چند شرکت خارجی، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی ایران و برخی از واحدهای تابعه ایمیدرو، پایگاه داده مناسبی برای اکتشاف عناصر نادر خاکی آماده شد تا این موضوع با ماهیت جدید در کشور، دنبال و مستندسازی‌های لازم برای آن انجام شود. نتیجه این کار شکل‌گیری طرح عناصر نادر خاکی بود که در حوزه فرآوری و اکتشاف، کار خود را آغاز کرد.به گزارش روابط عمومی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، وی افزود: مصادیق مصرف عناصر نادر خاکی در کشور شامل صنایع شیشه‌سازی، پتروشیمی (کاتالیست‌ها که از نظر زیست‌محیطی حائز اهمیت است) و صنعت خودروسازی (کاتالیست و باتری‌های قابل شارژ) شناسایی شد و ایمیدرو در سال ۹۴ نیز پروژه فرآوری عناصر نادر خاکی را در منطقه ایران مرکزی به دلیل وجود ذخایر مناسب این عناصر، در مقیاس آزمایشگاهی آغاز کرد.
مهم‌ترین فعالیت‌های اکتشافی طرح
مجری طرح عناصر نادر خاکی و سرپرست مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران با اشاره به آغاز عملیات اجرایی تعدادی پروژه اکتشاف برای عناصر نادر خاکی در کشور، گفت: یکی از پروژه‌های مهم و اصلی برای عناصر نادر خاکی، پهنه‌ای به وسعت ۲۴هزار کیلومتر مربع در ایران مرکزی بود که مراحل پی‌جویی و شناسایی آن به‌طور کامل، انجام و در نهایت به ۷هزار کیلومتر مربع منطقه امیدبخش تبدیل شد. پیش‌بینی می‌شود که در امسال، اکتشافات در مقیاس عمومی انجام و محدوده‌های امیدبخش در این ۷ هزار کیلومتر مربع شناسایی شود.وی افزود: در مقیاس عمومی و تفصیلی نیز ۲ منطقه گزستان و آنومالی ساغند در دستور کار قرار گرفته است. همچنین، اکتشافات تفصیلی پهنه گزستان به مساحت ۲۰۰ هکتار به اتمام رسیده و میزان ذخیره آن، ۶۰ میلیون کانسنگ با حدود ۶۰ هزار تن محتوای عناصر نادر خاکی است. اکتشاف آنومالی ۵ ساغند نیز از اواخر سال ۹۵ آغاز شده و در سال ۹۶ به پایان خواهد رسید.ملاطاهری تصریح کرد: منطقه دوم که کار آن آغاز شده در شمال شرق ایران (سنگان) به عنوان منطقه بسیار امیدبخش است که مرحله شناسایی آن انجام شده و اکتشافات عمومی آن در سال ۹۶ آغاز می‌شود. این منطقه از نظر عیار در کشور بی‌نظیر است و به نظر می‌رسد به دلیل ویژگی‌های زمین‌شناسی، فرآوری آسان‌تری نیاز داشته باشد. مجری طرح عناصر نادر خاکی با اشاره به منطقه سنگان به عنوان یکی از قطب‌های عناصر نادر خاکی در کشور، گفت: بر اساس عملیات اکتشاف، شناسایی و پی جویی انجام شده از اواسط سال ۹۴ در محدوده معدنی سنگ‌آهن سنگان به مساحت ۳۷ کیلومتر مربع، منابع جدیدی از عناصر نادر خاکی کشور شامل سریم (Ce)، لانتانیوم (La)، نئودیمیوم (Nd)، پرازئودیمیوم (Pr)، ایتریم (Y)، یوروپیوم (Eu) و گادولینیوم (Gd) در این محدوده شناسایی شد.وی ادامه داد: بر اساس آنالیزهای انجام شده، مجموع عناصر نادر خاکی در برخی از نمونه‌ها تا بیش از ۵ هزار گرم در تن گزارش شده است.ملاطاهری با اشاره به اینکه بر اساس داده‌های اکتشافی موجود، نقشه‌های زمین‌شناسی و توپوگرافی جمع‌آوری شده و رقومی‌سازی و بانک اطلاعات اکتشافی جامعی از معدن سنگان تهیه شده است، تصریح کرد: مطالعات دورسنجی، ژئوشیمیایی و پتروگرافی، برداشت نمونه از مغزه‌های حفاری موجود و نیز انجام آنالیزICP بیش از ۱۲۰۰ نمونه، از دیگر فعالیت‌های اکتشافی انجام شده در این پروژه هستند.
وی افزود: ادامه عملیات اکتشاف در فاز
پی جویی و عمومی در آنومالی‌های شناسایی شده از سوی طرح عناصر نادر خاکی برنامه‌ریزی شده و در حال اجراست. همچنین تست‌های فرآوری آزمایشگاهی برای بررسی امکان‌پذیری استحصال عناصر نادر خاکی منابع کشف شده در فعالیت‌های سال ۹۶ طرح نیز لحاظ شده که امیدواریم با کسب نتایج مطلوب در این زمینه بتوان در سال‌های آتی، معدن سنگان را به عنوان یکی از ذخایر بزرگ عناصر نادر کشور در کنار محصول اولیه آن با ایجاد ارزش افزوده بیشتر مورد بهره‌برداری قرار داد. مجری طرح عناصر نادر خاکی بیان کرد: میزان ظرفیت عناصر نادر خاکی تا پیش از سال ۹۴ حدود ۳۰۰ هزار تن بوده و اکنون با شناسایی ذخایر جدید میزان این ظرفیت بیش از یک میلیون تن برآورد می‌شود.
رونمایی از شمش میش میتال
ملاطاهری با بیان اینکه در حوزه فرآوری سعی بر این است تمام ساختارها را مورد مطالعه قرار دهیم، اظهار کرد: در این مسیر، به کمک مشاوران داخلی و خارجی، مطالعات آزمایشگاهی را انجام دادیم و در بهمن ۹۴ دانش فنی استحصال عناصر نادر خاکی را مستندسازی و با بهره‌گیری از نیروی انسانی متخصص و امکانات و تجهیزات پیشرفته در مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران، دستیابی به دانش فنی فرآوری عناصر نادر خاکی را در دستور کار قرار دادیم که نتیجه آن، دستیابی به شمش میش میتال (شامل ۴ عنصر نادر خاکی سریم، لانتانیوم، نئودینیوم و ایتریم) بود که در اسفند ۹۴ با حضور رئیس هیات عامل ایمیدرو، معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و رئیس سازمان انرژی اتمی رونمایی شد.وی ادامه داد: در حوزه فرآوری نیز تکمیل و احداث واحدهای نیمه صنعتی عناصر نادر در دست کار بوده و قرار است آزمایش نیمه صنعتی پیوسته استحصال این عناصر را در یک سال و نیم آینده در مرکز تحقیقات و فرآوری انجام دهیم.
امضای تفاهمنامه همکاری با خارجی‌ها
سرپرست مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران با بیان اینکه برای توسعه فرآوری عناصر نادر خاکی در ایران، با کشورهای توانمند مذاکره و از توانمندی‌های آنها استفاده می‌شود، گفت: جمهوری اسلامی ایران و فنلاند، ۴ آبان سال گذشته در جریان برگزاری نخستین سمپوزیوم بین‌المللی فرآوری مواد معدنی، تفاهمنامه همکاری آموزشی و اکتشاف عناصر نادر خاکی را امضا کردند. افزون بر این، مرکز تحقیقات با شرکت مینتک افریقای جنوبی و مرکز تحقیقات پکن نیز دارای تفاهمنامه همکاری است.
