معدن سرب و روی مهدیآباد پس از گذشت سالها و با پشت سر گذاشتن داستانهای بسیار، امروز در مسیر بهرهبرداری قرار گرفته است.
این در حالی است که واحدهای تولیدکننده سرب و روی کشور در سالهای اخیر با مشکلات بسیاری برای تامین خاک همراه بودند و امروز چشم امیدشان به راهاندازی این معدن است تا بتواند خاک مورد نیاز خود را تامین کند.در سال ۹۵( ۲۰۱۶میلادی) با افزایش تقاضای ۲ کشور چین و هند برای فلز روی، تقاضای جهانی ۳/۶درصد رشد یافت. از سویی دیگر با تعطیلی شماری از معادن بزرگ دنیا همچون MMG و لیشن و کاهش تولید شرکت گلنکور، عرضه این فلز دچار کاهش ۲۸۶هزار تن در مقیاس جهانی شد. در امسال( ۲۰۱۷میلادی) براساس مطالعات و پیشبینی گروه بینالمللی سرب و روی، تناسب عرضه و تقاضا برای فلز روی در سال ۲۰۱۷میلادی برقرار است که این مهم، مطلوبیت سرمایهگذاری در این فلز را نشان میدهد. با توجه به کاهش عرضه و افزایش تقاضای فلز روی در جهان و همچنین اتمام ذخایر بزرگ ایران مانند انگوران، سرمایهگذاری در بهرهبرداری از معدن سرب و روی مهدیآباد از اهمیت بالایی برخوردار است. تعادل عرضه و تقاضای سرب و روی با بهرهبرداری از معدن مهدیآباد تا سال ۱۴۰۴( ۲۰۲۵میلادی) را میتوان اینگونه تحلیل کرد که بر اساس پیشبینیهای انجام شده، گپ بین عرضه و تقاضای فلز روی تا سال۱۴۰۴( ۲۰۲۵م) افزایش مییابد. با توجه به پیشبینی گپ حدود ۹ میلیون تن عرضه جهانی فلز روی در سال ۱۴۰۴ (۲۰۲۵ میلادی)، با بهرهبرداری از معدن سرب و روی مهدیآباد میتوانیم بخشی از کمبود عرضه این فلز را پوشش دهیم. درباره میزان تناژ و عیار ذخیره قابل استخراج به روش روباز معدن سرب و روی مهدیآباد میتوان گفت میزان کانسنگ اکسیدی این معدن ۶۶ میلیون تن بوده و عیار میانگین روی آن ۴/۹درصد و عیار میانگین سرب ۲/۲درصد است و ۴۸ گرم بر تن نقره دارد. همچنین کانسنگ سولفیدی این معدن ۸۸ میلیون تن است که از این میزان عیار میانگین روی ۶/۸ درصد است و عیار میانگین سرب و روی ۱/۹ و مقدار نقره موجود در آن ۵۵ گرم بر تن است. در مجموع کانسنگ معدنی ۱۵۴ میلیون تن است که از این میزان عیار میانگین روی ۶ درصد، ۲ درصد سرب و ۵۲/۵گرم بر تن نقره است.
رتبه جهانی ذخیره محتوی روی مهدیآباد
ایران در حوزه ذخایر روی جزو ۱۰ کشور برتر جهان تا سال ۹۵ ( ۲۰۱۶م) قرار نداشت اما با اتمام اکتشافات تکمیلی معدن مهدیآباد، ذخیره ۹/۲ میلیون تن محتوی فلز روی این معدن در رتبه هشتم جهانی قرار میگیرد. در این میان استرالیا با ۶۳ میلیون تن در رتبه نخست است و چین با ۴۰میلیون تن، پرو با ۲۵ میلیون تن، مکزیک با ۱۷ میلیون تن، امریکا با ۱۱ میلیون تن، قزاقستان با ۱۱ میلیون تن، هند با ۱۰میلیون تن، کانادا با ۵/۷ میلیون تن، بولیوی با ۴ میلیون تن، سوئد با ۳ میلیون تن و ایرلند با ۱/۱ میلیون تن در ردههای بعدی قرار دارند و دیگر کشورها با در اختیار داشتن ۳۲ میلیون تن ذخیره روی جزو دارندگان این فلز به شمار میآیند. معدن مهدیآباد ایران بزرگترین پروژه تولید کنسانتره دنیا در ۱۰سال آینده خواهد بود و ۳درصد از ذخایر روی دنیا از سوی معدن مهدیآباد تامین میشود.
برنده فراخوان سرمایهگذاری
بر اساس اطلاعات ارائه شده از سوی شرکت مبین، برنده مناقصه مهدیآباد، تاریخ فراخوان سرمایهگذاری برای معدن مهدیآباد در ۳ بهمن ۹۴ داده شد و در فروردین سال ۹۶ قرارداد تنفیذ شد. ضریب پیشنهادی مشارکت ۱۰/۱ درصد بود که با توجه به ضریب اعلام شده پیشنهاد دهنده دوم که ۶/۰۵ درصد بوده و با فرض نرخ و عیار ماده معدنی در اسناد قرارداد، این اختلاف در پیشنهاد مشارکت مبین و مشارکتدهنده دوم، موجب افزایش حقالسهم سازمان ایمیدرو به میزان ۱۱۷۶ میلیون دلار شده است. براساس قرارداد، دوره ۳ ساله برای احداث کارخانهها در نظر گرفته شده که براساس تعهد داده شده به وزیر صنعت، معدن و تجارت تا پایان سال ۹۷ به ۲۵ درصد ظرفیت تولید خواهد رسید. همچنین دوره ۲۰ساله برای بهرهبرداری تجاری در نظر گرفته شده که از زمان بهرهبردای آغاز میشود. بر اساس گزارشهای موجود، در ۳ ماه اقداماتی همچون موارد عمومی و مدیریت پروژه، تجهیز کارگاه معدن، مطالعات زمینشناسی و اکتشافی، عملیات اجرایی آمادهسازی و باطلهبرداری معدن، مطالعات اولیه و طراحی پروژه احداث کارخانههای فرآوری و مطالعات اولیه و طراحی پروژه تامین آب و دفع پساب کارخانه انجام شده است. موارد عمومی و مدیریت پروژه شامل مواردی همچون جمعآوری تمام مدارک و پیشینه اطلاعاتی و بررسی اقدامات انجام شده بیش از ۱۰هزار صفحه شامل مطالعات امکانسنجی فنی- اقتصادی، مطالعات زیستمحیطی، مطالعات اکتشافی و طراحی و برآورد ذخیره معدن است.
رقابت اقتصادی در بخش معدن در مقیاس جهانی
مدیرعامل هلدینگ توسعه معادن روی، معتقد است در چند سال آینده براساس نظر شرکتهای بزرگ جهان، سرب و روی جزو عناصر با ارزش از نظر اقتصادی است که رشد تقاضای ۳درصدی را تجربه خواهد کرد. براساس این پیشبینیها، شرایط سرمایهگذاری به نظر منطقی و مثبت است. در نتیجه، این فرصت را در کشور دارا هستیم و براساس پروژههایی که اعلام میشود آماده سرمایهگذاری به شکل مشارکت یا هر شکل دیگر هستیم.اردشیر سعدمحمدی درباره طولانی شدن پروژههای معدنی، افزود: درحالحاضر در معادن بزرگ دنیا، میزان استخراج اعداد مشخصی است. اگر قرار است در مقیاس جهانی رقابت کنیم، این مدل است که به ما میگوید چه میزان باید کار کرد. برای قابل اجرا بودن مدل نیازمند تجهیزات و فناوری طراحی هستیم. امروز دیگر نظر فرد مهم نیست که به چند کارمند نیاز داریم بلکه برای تعداد کارمندان مدل وجود دارد. اگر قرار است با دنیا در زمینه معدن رقابت اقتصادی کنیم باید پایههای این بخشها را در مقیاس جهانی تعریف کنیم.
وی ادامه داد: امروز در دنیا، معادن بزرگ، تراکهای ۴۵۰تنی در اختیار دارند. بنده نمیگویم ما نیز به یکباره از این تراکها استفاده کنیم بلکه میتوان با طراحی وارد مرحله تراکهای ۲۴۰تنی شد. در مرحله تراک ۲۴۰ تن دیگر نمیتوان با شاولهای موجود بارگیری را انجام داد. زمانی که استاندارد بارگیری و باربری بالا میرود، نیازمند تغییر طراحی در حفاری و انفجار هستیم، زیرا حجم بیشتری در زمان محدود برای بارگیری نیاز داریم. بنابراین نرخ تمام شده نیز کاهش پیدا میکند. زمانی که نرخ تمام شده کاهش پیدا کند، سوددهی افزایش مییابد و در نهایت سرمایهگذار به سرمایهگذاری علاقهمند میشود. براساس سود و انگیزهای که ایجاد شده، منابعی تعریف میشود که میتوان توسعههای دیگری را در صنایع پایین دستی و بالادستی کشور ایجاد کرد. به نوعی میتوان گسترش افقی و عمودی همزمان را برای سیستمها تعریف کرد.به گزارش مایننیوز، مدیرعامل هلدینگ توسعه معادن روی ایران تصریح کرد: بدون شک برای ایجاد این تغییرات نیازمند آموزش هستیم. در این حالت قدرت رقابت با کشورهای دنیا در استاندارد بینالمللی ایجاد میشود و یک نوع ثروتآفرینی رخ میدهد که دغدغههای اشتغال و سرمایهگذاری برطرف میشود و جایگاه بخش معدن در تولید ناخالص ملی ارتقا مییابد. نکته مهم آن است که امروز بتوانیم تشخیص دهیم در کدام تراز قرار داریم و به کدام سمت تراز قرار است برویم و برای این ارتقا به چه میزان سرمایه نیاز
داریم.سعدمحمدی افزود: موارد یاد شده همان برنامههایی است که بنده معتقد هستم باید تدوین شوند و برای آنها جلسات تخصصی با حضور افراد خبره و متخصص عملیاتی برگزار شود تا برای کشور مسیری در این بخش سیاستگذاری کند. همه برای اجرای این برنامه باید هم رای شوند تا به اهداف مشخص دسترسی پیدا کنیم. این کار امکانپذیر است اما نکته مهم آن است که این برنامه برای این استراتژی شکل گیرد و حرکتی هدفمند داشته باشد.وی در پاسخ به این پرسش که چرا کمیتهای برای حل مشکلات موجود از جمله نبود زیرساختها، نقل و انتقالات مالی و… ایجاد نمیشود، اظهار کرد: تمامی موارد نیازمند ساختار مناسب روز است. به اعتقاد بنده ساختار ما با مشکل همراه است. شما نمیتوانید روی ساختاری که دچار مسئله است برنامهریزی کنید. در نتیجه ساختار باید براساس شرایط روزآمد شود. سعد محمدی با بیان اینکه در بخش زیربنایی با مشکل همراه هستیم، افزود: بنده مشکل را در این بخش نمیدانم زیرا معتقد هستم آب جریان خودش را پیدا میکند. مهم آن است که این آب سرازیر شود در نتیجه نباید نگران مسیر آن باشیم. در نتیجه اگر برنامه مشخصی را تدوین کنیم، ثروت ایجاد شده ناشی از این نگاه میتواند مشکلات یاد شده را همزمان حل کند. اما اینکه بگوییم چون ساختار وجود ندارد سرمایهگذاری معنی نمیدهد و چون سرمایهگذاری رخ نمیدهد به چه دلیل ساختار را ایجاد کنیم، داستان مرغ و تخممرغ خواهد شد. جالب است بدانید، مشکل ما پول نیست، زیرا پولهای زیادی در کشور وجود دارد.وی تصریح کرد: امروز در دنیا اعتقاد دارند در زمینه ساختارها نیازمند یک لیدر هستیم که بتواند خطوط اصلی را سیاستگذاری کند، همچنین باید از تجربه بدنه پایین نیز استفاده کرد تا از دو طرف به نقطه مشترک دست پیدا کنیم. درحالحاضر باید با توجه به نگاه روز برنامهریزی و ارزیابیها تدوین شود. سعد محمدی در پایان تاکید کرد: آینده مثبت است و ما ظرفیتهای زیادی در بخش سرب و روی کشور داریم که میتوانیم روی آنها مانور دهیم. این کنفرانسها میتواند به شناسایی نقاط قوت و ضعف کمک کند اما مهم آن است که استراتژی برگزیده قابل قبول بتواند مسیر را مشخص کند.
نگاهی به بازار سرب و روی
بازار جهانی سرب و روی در چند سال گذشته روند روبه رشدی داشته و نرخ این ۲کانی پاراژنز برخلاف دیگر موادمعدنی که همواره بهایشان نزولی بوده، سیر صعودی داشته است. این موضوع، برای فلز روی نمود بیشتری دارد و دلیل آن کم شدن موجودی این ماده معدنی در جهان است. در واقع با گذر زمان و برداشتهایی که از معادن روی انجام شده، شاهد رو به اتمام رفتن ذخایر این کانی در جهان هستیم. این در حالی است که بازار مصرفی برای فلز روی همچنان وجود دارد و مورد نیاز بسیاری از صنایع است. از اینرو کشورهای دارنده ذخایر روی در جهان سرمایهگذاریهای کلان و برنامهریزیهای بلندمدت برای داشتههای خود انجام داده و توانستهاند از این طریق ضمن در اختیار گرفتن بازار این کانی بر قیمتگذاری روی اثرگذار باشند. اما این پایان کار نیست و شاهدیم آن مقادیری که در گذشته از معادن سرب و «روی» به عنوان باطله به کنار گذاشته میشد، امروزه بازیابی شده و فلز موجود در آن استحصال میشود. در واقع باطلههای معدنی که همان سنگ معدن با عیار پایین سرب و روی هستند، تا حدودی میتوانند تامینکننده نیاز صنایع پایین دستی باشند و از این طریق ضمن بازگشت به چرخه تولید، ارزش اقتصادی برای صاحبان خود داشته باشند. این اقدام در برخی از معادن کشورمان اجرا شده و علاوه بر استحصال روی موجود در این باطلهها برخی دیگر از عناصر فلزی ارزشمند نیز از دل باطلهها بیرون کشیده میشوند. در واقع این اتفاق را میتوان تغییر نگاه بر نوع برداشت از معادن و همچنین استفاده از فناوریهای نوین برای استحصال کانیهای معدنی دانست که از سوی بسیاری از کشورهای پیشرو در عرصه معدنکاری در پیش گرفته شده است.
استراتژی معدن تولید کنسانتره است
فاز نخست معدن مهدیآباد در سال ۹۷ تولید کنسانتره سولفیدی روی به ظرفیت ۲۰۰هزار تن در سال است و فاز دوم نیز که پایان سال ۹۸ اجرا خواهد شد با هدف افزایش ظرفیت تولید کنسانتره سولفیدی روی تا ۴۰۰هزارتن در سال است. در فاز نهایی نیز برای پایان سال ۱۴۰۱ افزایش ظرفیت تولید کنسانتره روی تا ظرفیت ۸۰۰هزارتن یا معادل آن تعریف شده است. براساس قرارداد در پایان سال دوم، پیشرفت فیزیکی در بخش احداث کارخانهها ۲۰درصد پیشبینی شده و با استراتژی تبیین شده، در پایان سال دوم ۲۵درصد از ظرفیت تولید پیشبینی شده به بهرهبرداری میرسد. گفته میشود بر اساس استراتژی و سیاست اجرایی معدن، طرح استخراجی فاز یک معدن برای تامین خوراک کارخانه سولفید فاز یک بوده که با انجام ۵۰میلیون تن باطلهبرداری، استخراج ۲/۳ میلیون تن ماده معدنی سولفیدی از ذخیره مهدیآباد امکانپذیر میشود. در واقع در طرح استخراجی، دوره نخست برای تامین بیش از ۸ میلیون تن سولفید روی است و باید ۸۵ میلیون تن باطلهبرداری و ۴/۸میلیون تن استخراج ماده معدنی سولفیدی از ذخیره مهدیآباد انجام شود. بر اساس اطلاعات موجود در این زمینه، استحصال خاک روی سولفیدی و استحصال روی اکسیدی در برنامهها تعریف شده است. همچنین فرآیند فرآوری سولفید روی از روش فلوتاسیون است که این فناوری در دنیا رایج و متداول است. در فاز نخست، احداث کارخانه فرآوری با ظرفیت ۲۰۰هزارتن و در فاز دوم افزایش ظرفیت تا ۴۰۰هزارتن کنسانتره روی باید انجام شود. گفتنی است فرآوری اکسید روی، پیچیده بوده و فناوری فرآوری آن با روشهای مختلفی همچون استفاده از فناوری شرکت TR Group به شکل تانک لیچینگ، فرآوری به روش هیپ لیچینگ، فرآوری به روش کورههای ولز و دیگر روشهای مطرح در دنیاست که اکنون در حال بررسی و مطالعه است.
تولید ۲۰۰هزار تن محصول بدون حضور شریک خارجی
رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران در گفتوگو با صمت درباره آخرین اتفاقات انجام شده در معدن سرب و روی مهدیآباد، اظهار کرد: کنسرسیومی که در معدن سرب و روی مهدیآباد کار را شروع کرده است، ۱سال فرصت مطالعاتی در اختیار دارد که این مطالعات بسیار خوب پیش میرود. حفاری اکتشافی نیز در حال انجام است تا اطلاعات زمینشناسی تکمیل شود. در این باره کارشناسان خارجی نیز در منطقه مستقر شده و در کنار کارشناسان داخلی، کارهای مربوط به زمینشناسی را انجام میدهند.بهرام شکوری تصریح کرد: همچنین اقداماتی برای طرح استخراج انجام شده تا این طرح نیز با حضور کارشناسان خارجی انجام شود. قرارداد طراحی خط و کارخانه فرآوری که به تولید ۲۰۰هزار تن محصول در سال آینده میانجامد با خارجیها امضا میشود.وی در ادامه بیان کرد: با توجه به اینکه بسیاری از سهامداران شرکتها امریکایی بودند امکان امضای قرارداد مستقیم با ما را نداشتند در نتیجه ما از طریق شرکتهای دیگر، این قرارداد را با آنها نهایی میکنیم. در نهایت آن چیزی که باید رخ میداد در حال اجراست. شکوری اظهار امیدواری کرد، پایه نتایج اکتشافی تا آبان امسال نهایی شده و میتوان در این زمان تجهیزات کارخانه را سفارش داده و کارهای مهندسی آن را انجام دهیم.وی در پاسخ به این پرسش که تامین زیرساختها در این منطقه به چه شکل است، افزود: در کنار کارهای مهندسی، اقدامات مربوط به زیرساختها نیز دنبال میشود. در زمینه آب و محیطزیست مشاورانی را برای همکاری گرفتهایم. در واقع در کنار مشاوران خارجی، مشاوران ایرانی نیز حضور دارند که کار را دنبال میکنند. به موازات احداث کارخانه، خط انتقال آب نیز احداث میشود زیرا آب یکی از ضروریات است. شکوری درباره انتقال آب، اظهار کرد: این آب از پساب فاضلاب شهری یزد انتقال داده میشود و به طور کلی نزدیک به ۱۱۰ کیلومتر انتقال آب خواهیم داشت. درحالحاضر طراحی خط و ایستگاههای پمپاژ در حال انجام بوده و با پایان آن عملیات اجرایی انتقال آب شروع خواهد شد.به گفته شکوری، احداث کارخانه کنسانتره از آبان شروع خواهد شد. طرح استخراج نیز مقدماتی تهیه شده است. ما کار را با طرح استخراجی که میتواند ما را در مدت ۲ سال به سولفور برساند، انجام میدهیم و توقع داریم سال آینده همزمان با بهرهبرداری کارخانه سولفور آماده باشد.فاز یک این پروژه، شامل تولید ۲۰۰هزار تن کنسانتره است. رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی معتقد است؛ یکی از بردهای این کنسرسیوم انجام کار با هزینههای پایین است. به طور حتم میزان سرمایه هزینه شده در این پروژه اعلام خواهد شد. نسبت به برآورد سرمایهگذاران خارجی، ما این کار را با هزینه کمتری انجام خواهیم داد. شاید این موضوع یکی از حسنهای حضور بخش خصوصی واقعی در یک پروژه باشد. شکوری ادامه داد: ما معتقد هستیم فاینانسور یا شریک خارجی شاید تا زمانی که از این معدن، کنسانتره روی بیرون نیاید ورود پیدا نکند، در نتیجه به۲۰۰هزار تن کنسانتره روی، بدون حضور شریک خارجی میتوانیم دسترسی پیدا کنیم.وی درباره دانش فنی مورد نیاز این کارخانه اظهار کرد: خوشبختانه بخشی از دانش فنی آن وجود دارد و برای بخشی دیگر میتوان از خارجیها استفاده کرد. بعد از این مرحله بدون شک بسیاری از شرکتهای خارجی با توجه به تولید «روی» این کارخانه ورود خواهند کرد. شکوری با بیان اینکه آینده بسیار روشنی برای این پروژه قابل تصور است، تصریح کرد: حتی اگر شریک خارجی نیز در این پروژه ورود پیدا نکند، ما توان ادامه کار را با منابع داخلی کشور خواهیم داشت.اما موضوع دیگر در این میان وجود عناصر معدنی دیگر از جمله مس در معدن سرب و روی مهدیآباد است. وی با اشاره به این موضوع، گفت: این عناصر، محصولات جانبی در این معدن هستند. در کنار سرب و روی در مهدیآباد، باریت، مس و… وجود دارد که در قرارداد ما پیشبینی شده است. درباره این محصولات نیز با سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) توافق خواهیم کرد. در واقع برنامهای برای استحصال این عناصر در نظر گرفته شده است. با توجه به وجود این عناصر در آینده، پروژههای بسیاری را در این منطقه خواهیم داشت و به نوعی میتوان گفت یک شهر معدنی در کنار مهدیآباد ایجاد میشود. این منطقه دارای ظرفیتهای بسیاری است اما باید مسئولان کشور و استانی نیز برای بهرهبرداری از این ظرفیتها کمک کنند.
اقدامات زمینشناسی در مهدیآباد
از دیگر اقدامات انجام شده درباره مطالعات زمینشناسی و اکتشافات معدنی معدن مهدیآباد میتوان به جمعآوری تمام مدارک و گزارشات موجود و پیشینه اقدامات انجام شده درباره مطالعات زمینشناسی، تهیه بانک اطلاعاتی اکتشافی یکپارچه معدن (برای نخستین بار) با همکاری کارشناسان شرکت استرالیایی H &SC ۳-۳- طراحی شبکه حفاری اکتشافی جدید برای تکمیل اطلاعات زمینشناسی و اکتشافی، انتخاب و انعقاد قرارداد با پیمانکار عملیات حفاری مغزهگیری و دستگاه نظارت بر عملیات حفاری برای انجام ۳۰۰۰ متر (در فاز یک) عملیات حفاری، اشاره کرد که اکنون افزونبر ۲۰درصد کار انجام شده است. عملیات اجرایی آمادهسازی و باطلهبرداری معدن نیز شامل مواردی همچون انجام عملیات نقشهبرداری، تحویل محدوده معدن و ارائه طرح استخراج اولیه بوده و آغاز عملیات استخراج بر مبنای طرح از ۳ خرداد ۱۳۹۶ بوده است. همچنین انجام عملیات آمادهسازی پیت معدن افزونبر یک میلیون تن بوده است.درباره مطالعات اولیه و طراحی پروژه احداث کارخانههای فرآوری نیز میتوان گفت برای جمعآوری تمام مدارک و گزارشات موجود و سوابق اقداماتی انجام شده است. همچنین آزمایشهای فرآوری در مقیاس آزمایشگاهی و نیمه صنعتی برای خاکهای اکسیدی و سولفیدی، آزمایشهای فرآوری خاکهای اکسیدی با روش هیپ لیچینگ، طراحی نمونهبرداری فناوریک از خاکهای اکسیدی و سولفیدی معدن برای انجام آزمایشها، فرآوری و تکمیل اطلاعات موجود، مطالعات اولیه و طراحی پروژه احداث کارخانههای فرآوری و حضور تیم ارشد زمینشناسی و اکتشافات، فرآوری، حقوقی و اقتصادی شرکت گلنکور به منظور تبیین چارچوب مشارکت در یکماه آینده در تهران در دستور کار قرار دارد.