اکتشاف مهم‌ترین مرحله فعالیت‌های معدنی است که با ریسک(خطرپذیری) بسیار و هزینه همراه است به همین دلیل دولت سعی می‌کند این مرحله را گذارنده و پس از رسیدن به نتایج، آن را به بخش خصوصی واگذار کند.
اما نکته مهم آن است که توسعه اکتشافات در جذب سرمایه‌گذار نقش مهمی ایفا می‌کند. درواقع این اکتشافات است که نقش اول جذب سرمایه را عهده‌دار شده است.
نگاهی به اکتشافات
اکتشاف، نخستین حلقه از زنجیره فعالیت‌های معدنی است. توجه هرچه بیشتر به این حوزه می‌تواند موفقیت‌های بیشتری را در حلقه‌های بعدی به همراه داشته باشد. این اکتشاف است که تضمین می‌کند فعالیت معدنی تا چه اندازه توجیه اقتصادی دارد. اما به دلیل وجود ریسک(خطرپذیری) بالا در این مرحله در تمام دنیا، دولت‌ها عهده‌دار اکتشافات شده‌اند و پس از به نتیجه رسیدن در این مرحله راه را روی سرمایه‌گذاران و فعالان بخش خصوصی باز می‌کنند تا ادامه راه با کمک آنها طی شود. به گزارش صمت، در ایران نیز وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران(ایمیدرو) و سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی ۳ ضلع اصلی اقدامات اکتشافی از سوی دولت هستند. البته در سال‌های گذشته، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی بارها بیان کرد که میزان بودجه اکتشافی این سازمان بسیار کم است و دولت باید توجهی بیش از گذشته به مقوله اکتشافات داشته باشد اما در کنار این موضوع سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران(ایمیدرو) در دولت یازدهم، توسعه اکتشافات را جزو اولویت‌های اصلی خود قرار داد تا بتواند عقب‌ماندگی‌های بخش معدن در سال‌های گذشته را جبران کرده و با کشف ذخایر جدیدی از مواد معدنی علاوه بر توسعه فعالیت‌های این بخش، سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را علاقه‌مند به حضور در بخش معدن و صنایع معدنی کند. درواقع این سازمان به عنوان بازوی اجرایی وزارت صنعت، معدن و تجارت گامی بزرگ در عرصه اکتشافات بخش معدن برداشت که نتایج بسیار خوبی به همراه داشت. اکتشافات ۲۵۰ هزار کیلومترمربع از مساحت کشور در دولت یازدهم از سوی سازمان توسعه‌ای ایمیدرو کلید خورد و امروز در حالی که مدت زیادی از روی کار آمدن دولت دوازدهم نمی‌گذرد نتایج خوبی به‌دست‌آمده است که می‌تواند آینده بخش معدن را متحول کند.
گفتنی است ایران با داشتن حدود ۶۰ میلیارد تن ذخایر معدنی و ۶۸ نوع ماده معدنی، یکی از ۱۵ کشور برتر معدنی جهان به شمار می‌رود این در حالی است که کشور ما با داشتن یک درصد از مساحت جهان ۳ درصد ذخایر جهانی را در اختیار دارد. بر اساس آمارهای اعلام شده تاکنون در ۷ درصد معادن کشور عملیات اکتشاف انجام شده و ارزش ذخایر معدنی حدود ۷۰۰ میلیارد دلار برآورد شده است. باوجود تلاش‌های انجام‌شده، هنوز در بخش اکتشاف معادن از میانگین جهانی عقب هستیم به‌طوری‌که در ۳۵ سال گذشته حجم فعالیت‌های اکتشافی در دنیا ۱۰ برابر شده اما در ایران فعالیت‌های چشمگیری در زمینه اکتشافات معدنی انجام نشده است. این در حالی است که سرمایه‌گذاران برای ورود به این بخش نیازمند اطلاعات دقیق و پایه هستند تا بر اساس آن به بخش معدن ورود کنند.
مناطق محروم اولویت اکتشاف دارند
مدیر اکتشاف سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران(ایمیدرو) درباره ضرورت توجه به حوزه اکتشاف اظهار کرد: از آنجایی‌که عمر معادن کشور رو به اتمام است، تصمیم و طراحی برنامه‌هایی برای احداث معادن جدید ضرورت دارد. این موضوع نقش اکتشاف را پررنگ‌تر می‌کند. ذخایر فعلی سنگ آهن، مس و زغال سنگ در کمتر از دو دهه آتی به اتمام می‌رسند بنابراین باید معادن جدیدی کشف و آماده بهره‌برداری شوند. به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، علی اصغرزاده افزود: مناطق محروم اولویت اکتشاف دارند، زیرا متاسفانه در سال‌های گذشته به دلیل مشکلات و کمبود امکاناتی که در این مناطق وجود داشته، به آنها توجه زیادی نشده و از طرف دیگر این مناطق دارای حجم زیادی از سرمایه‌های خدادادی و نهفته هستند. به گفته وی، در برنامه جدید اکتشاف که در کشور اجرا می‌شود، در نوار مرزی سیستان و بلوچستان ۱۴۳ اندیس معدنی به اکتشاف رسیده است. در سنگان نیز یک پهنه ۱۲ هزار کیلومتری جدید مورد بررسی قرار گرفته است. ۳۹ محدوده جدید کشف شده که ۲۶ مورد آن به بخش خصوصی واگذار شده و ۱۳ مورد دیگر نیز در اختیار ایمیدرو است. اصغرزاده در ادامه افزود: برنامه اکتشافی سه جانبه ایمیدرو، معاونت معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان زمین‌شناسی در کنار تعامل سازنده با بخش خصوصی؛ از زمستان سال گذشته با هدف کشف منابع جدید برای توسعه بخش معدن، فراهم کردن بستر مناسب برای جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی با تهیه مستندات اکتشافی بر اساس استانداردهای جهانی، سرمایه‌گذاری اکتشافی در مناطق محروم و دارای ظرفیت معدنی برای هدایت منابع، ایجاد توسعه، اشتغالزایی و تامین امنیت به اجرا در آمده است. همچنین برنامه اکتشافی که از زمان استقرار دولت یازدهم به اجرا در آمده، بر اساس استانداردهای جهانی و دانش پیشرفته است که به جمع‌آوری اطلاعات و اعتبارسنجی آنها نیز می‌پردازد. مدیر اکتشافات سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران(ایمیدرو) تصریح کرد: هم‌اکنون ۲۵۰ هزار کیلومترمربع در پروژه اکتشاف قرار گرفته و بیش از ۴۰۰ آنومالی جدید پیدا کرده‌ایم. در زمینه طلا، مس، سرب، روی و حتی لیتیوم به اکتشافات جدیدی دست یافته‌ایم. بدون شک ۴ برابر شدن بودجه اکتشاف، چنین رشدی را در پی داشته از این‌رو امسال ۱۲۰۰ میلیارد ریال اعتبار برای انجام عملیات اکتشاف پیش‌بینی شده است.
اصغرزاده با اشاره به برنامه ۴ سال آینده بیان کرد: از آنجایی‌که در ۴ سال گذشته اقدامات خوبی در فاز شناسایی و پی‌جویی معادن همچون پژوهش‌های ژئوفیزیکی و ماهواره‌ای انجام شده، تعداد زیادی از مناطق امیدبخش در کشور کشف شده است از این‌رو در ۴ سال آینده مسیر هموارتری برای رسیدن به هدف‌گذاری‌های موجود در پیش داریم. ایمیدرو در تشخیص نقاط امیدبخش موفق بوده است و حالا نوبت آن رسیده تا هزینه‌های زیادی برای حفاری صرف شود. وی درباره اینکه چرا رغبت بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در حوزه اکتشاف معادن کم است، تصریح کرد: اکتشاف معادن جدید هنوز هم بر اساس روش‌های غیرمستقیم انجام می‌شود و فناوری‌های مورد استفاده در این حوزه هم در سال‌های گذشته تغییر چندانی نکرده و این موجب شده اکتشاف، عملی سخت و پرهزینه باشد. از طرف دیگر برای اکتشاف یک معدن بزرگ یک دوره ۱۰ ساله نیاز است و با وجود اینکه هزینه‌های اکتشاف معدن تنها یک درصد از کل سرمایه مورد نیاز برای به بهره‌برداری رساندن معادن به شمار می‌آید، به دلیل ریسک(خطرپذیری) بالای این امر، بسیاری از سرمایه‌گذاران خصوصی از این کار صرف نظر می‌کنند. علاوه بر مورد یاد شده، آمار موفقیت ۲ درصدی در زمینه اکتشاف معدن بیش از پیش موجب کاهش رغبت بخش خصوصی برای ورود به این حوزه شده است. اصغرزاده گفت: از این رو به دنبال راهی برای واگذاری بیشتر اکتشاف به بخش خصوصی هستیم. همچنین در تلاش هستیم با برگزاری دوره‌های جدید آموزشی، میزان دانش اکتشافی کشور را بالا ببریم. البته برای تامین سرمایه‌های مورد نیاز با سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی گفت‌وگوهای زیادی شده و امیدواریم بتوانیم میزان زیادی از این سرمایه‌ها را از بخش خصوصی تامین کنیم که بخشی از منابع مورد نیاز از طریق سرمایه‌گذاران داخلی تامین شده ولی با شرکت‌های خارجی هنوز به توافق عملی دست نیافته‌ایم.
اکتشافات، میزان هزینه و سرمایه را مشخص می‌کند
اما بدون شک توسعه اکتشافات در جذب سرمایه‌گذاران خارجی نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. در این باره عضو کمیته تخصصی زمین‌شناسی سازمان نظام مهندسی معدن استان تهران به صمت گفت: سرمایه‌گذاری مستلزم آن است که سرمایه‌گذار درباره کمیت و کیفیت چیزی که درباره آن سرمایه‌گذاری می‌کند، مطلع باشد. در واقع باید اطلاعات کافی و اعداد و ارقامی برای ورود به یک حوزه در اختیار داشته باشد. وحید صائب‌فر افزود: زمانی که درباره اکتشاف صحبت می‌کنیم با ذخیره قابل اثبات سروکار داریم. در این میان ذخیره و عیار است که میزان سرمایه‌گذاری و نوع کارخانه برای فرآوری را مشخص می‌کند. به طور کلی میزان ذخیره و عیار، مشخص‌کننده نوع پارامترهای موجود در معدنکاری است. وی در ادامه تصریح کرد: به همین دلیل اکتشاف (میزان ذخیره و عیار) حرف اول و آخر را می‌زند. باید به این نکته توجه کرد که برای تعیین عیار و ذخیره، هیچ راهی جز اکتشافات دقیق و سیستماتیک وجود ندارد. عضو کمیته تخصصی زمین‌شناسی سازمان نظام مهندسی معدن استان تهران با بیان اینکه فعالیت اکتشاف یک فعالیت هزینه‌بر است، اظهار کرد: با توجه به این موضوع همیشه این بحث مطرح است که دولت باید در بخش اکتشاف هزینه کند تا حداقل به مرحله اکتشاف عمومی دست پیدا کنیم و پس از آن با مشخص شدن یک ذخیره معدنی، بحث اکتشافات تفصیلی و حضور بخش خصوصی مطرح شود. در واقع از این مرحله به بعد کار می‌تواند با همکاری و حضور بخش خصوصی انجام شود.
