بزرگترین ذخیره زغال‌سنگ در قاره افریقا در کشور افریقای جنوبی است که زمان تشکیل آن به حدود ۲۶۰ میلیون سال پیش و دوره پرمین برمی‌گردد.
این ذخایر بیشتر در شمال و شمال شرقی این کشور است و در بیشتر نقاط به وسیله قشر نازکی از رسوبات پوشیده شده است که حدود ۱/۳ درصد از کل ذخیره زغال‌سنگ موجود در نیمکره جنوبی را در بر می‌گیرد. افریقای جنوبی یکی از ۷ کشور تولیدکننده انبوه زغال‌سنگ است که سالانه بیش از ۲۶۵ میلیون تن زغال‌سنگ تولید می‌کند. این حجم، مصرف داخلی را در تولید انرژی، نیاز کارخانه‌های شیمیایی و تولید سوخت مایع از زغال‌سنگ تامین می‌کند و حدود ۲۱ درصد برابر با بیش از ۵۵میلیون تن نیز به وسیله اسکله‌ای در شرق کشور واقع در خلیج ریچارد صادر می‌شود. این صنعت در افریقای جنوبی به طور مستقیم بیش از ۵۰ هزار شغل ایجاد کرده و ۸۵ درصد تولید تحت مدیریت و نظارت ۵ شرکت بزرگ بین‌المللی انجام می‌شود. براساس آمارهای ارائه شده حدود ۵۰ درصد استخراج زغال‌سنگ در این کشور زیرزمینی است و به همان میزان هم از معادن روباز استخراج می‌شود. از کل زغال‌سنگ تولید شده در افریقای جنوبی، حدود ۴۳ درصد به مصرف نیروگاه‌های تولید برق می‌رسد. بیش از ۴۵ میلیون تن نیز صرف تولید مواد شیمیایی، سوخت مایع و فولاد می‌شود و به مصارف متفرقه اختصاص می‌یابد. در گذشته، مقصد صادراتی بیشتر زغال‌سنگ این کشور، اروپا بود اما به‌تدریج جای خود را به کشورهای آسیایی به ویژه هند و چین داد. استفاده از زغال‌سنگ در این کشور از عصر مفرغ آغاز شد و بیشتر برای استحصال مس و آهن، گرمایش خانگی و پخت و پز استفاده می‌شد، اما از اواسط قرن ۱۹ میلادی، استخراج گسترده زغال‌سنگ شروع شد و در قرن بیستم توسعه زیادی پیدا کرد. از ابتدای قرن ۲۱ و با توسعه شبکه برق‌رسانی در کشور، مصارف خانگی و گرمایشی به کمترین میزان کاهش یافت. افریقای جنوبی، پنجمین کشور تولیدکننده زغال‌سنگ و یکی از صادرکننده‌های بزرگ زغال‌سنگ در جهان است. تولید ۷۷ درصد از برق این کشور وابسته به زغال‌سنگ است و این احتمال بسیار ضعیف است که این کشور بتواند دست کم برای ۲ دهه آینده سوخت جایگزین یا منابع دیگری برای تامین انرژی برق خود در دسترس داشته باشد. از آنجایی که ذخایر زغال‌سنگ افریقای جنوبی ضخامت زیادی دارند و دارای درزه‌های فراوان و نزدیک به سطح هستند، موقعیت استخراجی مناسبی دارند. این اتفاق در کنار حضور نیروی کار ارزان، موقعیت مناسبی را برای تولید ایجاد کرده که نتیجه آن بهای تمام شده ارزان و رشد سریع این صنعت در این کشور است. این کشور سالانه بیش از ۶۰ میلیون تن ضایعات استخراجی زغال‌سنگ دارد که باید به طور اصولی امحا شود. افریقای جنوبی درحال‌حاضر نیز برنامه توسعه استخراج و اضافه کردن نیروگاه‌های زغال‌سنگی را در دست اقدام دارد. این کشور از نظر شمار معادن کوچک زغال‌سنگ با ۶۴ معدن، رتبه نخست جهانی را دارد. این معادن با حجم بالای تولید، فرصت‌های اشتغالزایی وسیعی را در این کشور به وجود آورده است. پیش‌بینی می‌شود با حفظ تولید فعلی و ذخیره حدود ۳۰ میلیارد تنی، این کشور برای بیش از ۱۱۶ سال آینده ذخیره زغال‌سنگ داشته باشد.
بهرام فرزاد – کارشناس زغال‌سنگ
