سیرآنوش موسوی: اکتشاف، نخستین مرحله آغاز فعالیت‌های معدنی است.
از این‌رو نیازمند فراهم کردن زیرساخت‌ها و فناوری‌های ویژه است اما آنچه پس از این مرحله اهمیت دارد استانداردسازی گزارش‌های اکتشافی است. چند سالی است که این مهم از سوی مسئولان وزارت صنعت، معدن و تجارت مورد توجه قرار گرفته چراکه رشد در این زمینه باعث بالا بردن میزان استخراج فرآورده‌های معدنی می‌شود.
در همین زمینه، علی اصغرزاده، مدیر اکتشافات ایمیدرو می‌گوید: استانداردنویسی گزارش‌ها می‌تواند کمک موثری برای بالا بردن سطح اکتشافات کشور باشد. این مسئله باعث خواهد شد نتایج اکتشافی برای جذب سرمایه‌گذار بهتر شود، به طوری که زبان مشترک و اعتماد دوسویه بین حوزه اکتشافی و سرمایه‌گذار ایجاد خواهد شد.
این روزها معدنکاران ایرانی از روش استاندارد جورک برای استانداردسازی گزارش‌های اکتشافی بهره می‌گیرند؛ این روش، مورد تایید فعال‌ترین نهاد‌های دولتی و خصوصی در حوزه معدن در جهان است.
استانداردسازی گزارش‌های معدنی
در همین زمینه، سیدافشین مجیدی، کارشناس زمین‌شناس اقتصاد در گفت‌وگو با صمت، درباره تاریخچه استانداردسازی داده‌های زمین‌شناختی در ایران، گفت: این مفهوم همزمان با تشکیل پایگاه داده‌های علوم زمین‌شناسی شکل گرفت و با گسترش این مرکز، اهمیت یکسان‌سازی گزارش‌های معدنی مشخص شد.
وی با بیان اینکه با افزایش رشد و توسعه بخش خصوصی در فعالیت‌های معدنی، استانداردسازی گزارش‌های معدنی دارای اهمیت ویژه شد، تصریح کرد: در فاز اکتشاف محدوده‌های معدنی در سازمان‌های صنعت، معدن و تجارت، اعتباردهی دقیق به این گزارش‌ها به شکلی جامع و اساسی مطرح شد. پس باید گفت امروز استانداردسازی داده‌های زمین‌شناختی از اساسی‌ترین مطالب در حوزه مدیریت دولتی و خصوصی زمین‌شناسی و معدنی به شمار می‌رود.
مجیدی در ادامه افزود: یک گزارش استاندارد معدنی زمانی شکل خواهد گرفت که مبتنی بر شرح خدمات، زمان‌بندی و کنترل پروژه استاندارد باشد. در واقع پس از تعریف یک پروژه استاندارد می‌توان انتظار نگارش یک گزارش استاندارد را داشت که لازم است به‌طور مفصل درباره آن در مجامع علمی مرتبط بحث شود.
این کارشناس زمین‌شناس با بیان اینکه پروژه‌های معدنی و زمین‌شناسی به‌ویژه در حوزه‌های اکتشاف و استخراج مواد معدنی با پروژه‌های صنعتی تفاوت اساسی دارند، تصریح کرد: در پروژه‌های معدنی، عوامل طبیعی و زمین‌شناسی در روند فعالیت بسیار تاثیرگذارند در حالی که در پروژه‌های صنعتی، تخصص کارشناسان اهمیت ویژه دارد.
وی در ادامه پیشنهاد می‌دهد: پیش از انجام خدمات اکتشافی در محدوده‌های ثبت شده باید سازکاری در سازمان‌های صنعت، معدن و تجارت شکل بگیرد که بر اساس آن، شرح خدمات پروژه‌ها مبتنی بر سیستم استاندارد مورد تایید قرار بگیرد و در نهایت گزارش‌های اکتشافی براساس آن دریافت شود.
مجیدی درباره ویژگی‌ّهای استانداردسازی گزارش‌های اکتشاف، گفت: این گزارش‌ها از چند جهت باید دارای استاندارد کیفی و کمی باشند؛ ساده‌ترین نکته، یکسان‌سازی ویژگی‌های نگارشی متون و فایل‌های الکترونیکی ضمیمه است که باید به شکل دقیق مورد نظر قرار گیرد. به‌عنوان نمونه می‌توان به یکسان‌سازی نگارشی پایان‌نامه‌ها در دانشگاه‌ها اشاره کرد.
مشخصات یک گزارش کامل اکتشافی
این کارشناس ادامه داد: یک گزارش کامل اکتشافی باید شامل صفحه دربرگیرنده اطلاعات نویسنده و کارفرما، چکیده، فهرست کامل مطالب و پیوست‌ها، مقدمه، راه‌های دسترسی به محدوده مورد اکتشاف به همراه مختصات جغرافیایی، اطلاعات مربوط به مالکیت محدوده، زمین‌شناسی ناحیه‌ای، زمین‌شناسی محدوده، مطالعات اکتشافی و معدنی پیشین، مطالعات فعلی، نتیجه‌گیری و پیشنهادها، منابع و درنهایت پیوست‌ها باشد.
مجیدی خاطرنشان کرد: در بخش مطالعات فعلی باید جامع داده‌ها تکمیل شود به صورتی که مطالعات دفتری، برداشت‌های زمین‌شناسی، برداشت‌های ژئوفیزیکی و ژئوشیمیایی پس از تبیین روش برداشت و روش نمونه‌برداری شرح داده شوند. علاوه بر آن، عملیات حفاری و روش حفاری، تعداد، شیب و متراژ گمانه‌ها باید تشریح شده و ذخیره و مدل‌سازی ذخیره کانیایی تخمین زده شوند.
وی با اشاره به نکته نهایی در تدوین گزارش‌های اکتشاف، گفت: در هر مقیاس از مطالعات اکتشافی، بخشی از روند کلی گزارش در فصول مورد اشاره قابل استفاده است و بخشی نیز حذف می‌شود.
در گزارش‌های زمین‌شناسی و معدنی باید استانداردها را طوری در نظر گرفت که تحلیل و سلیقه کارشناس نویسنده، مورد محدودیت جامع قرار نگیرد و وی را به‌عنوان مسیری درست هدایت کند.
مجیدی ادامه داد: کمیته بین‌المللی استانداردسازی گزارش‌های ذخایر معدنی (CRIRSCO)، از استاندارد استرالیایی جورک استفاده می‌کند. این استاندارد، مورد تایید بزرگترین و فعال‌ترین نهاد‌های دولتی و خصوصی در حوزه معدن است. چند صباحی است که این روش استاندارد در کشور ترجمه شده و می‌توان گزارش‌ها را مبتنی بر آن تدوین کرد اما تمام استانداردها زمانی قابل استفاده خواهند شد که پیش از هر عملیاتی یک پروژه استاندارد شکل بگیرد.
کاربرد استاندارد جورک در ایران
همچنین در این زمینه، مهدی مرادی، معاون امور معادن و اکتشافات معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کردستان در گفت‌وگو با صمت، گفت: معادن با چند روش مشخص کشف می‌شوند که مهم‌ترین آنها جورک است. این روش در شهرهای مختلف ایران اعمال می‌شود و با استمداد از این روش توانسته‌ایم به موفقیت‌های قابل توجهی دست پیدا کنیم.
وی با بیان اینکه موفقیت در زمینه کشف معادن نیازمند آموزش است، خاطرنشان کرد: سازمان‌های صنعت، معدن و تجارت هر استانی می‌توانند با برگزاری دوره‌های آموزشی زیرنظر استادان برجسته، معدنکاران را آموزش دهند تا از دانش روز بهره بگیرند و از آن در فعالیت خود بهره بگیرند. استادان برجسته بین‌المللی در ایران کم نیستند. از این‌رو بهتر است سازمان‌های صنعت، معدن و تجارت استان‌ها ملزم شوند دوره‌ّهای آموزشی را برگزار کنند.
به گفته وی، وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان نظام مهندسی معدن با هدف آموزش معدنکاران، دوره‌های استانداردسازی گزارش‌های اکتشافی را برگزار می‌کنند. این مقام مسئول با بیان اینکه گزارش‌های اکتشافی نباید به راحتی تایید شوند، تصریح کرد: اطلاعات، مبنای ادامه فعالیت‌های معدنی خواهند بود. از این‌رو باید با سختگیری‌های بیشتر پذیرش شوند.
مرادی با اینکه سیستم‌های ماهواره‌ای، ابزاری برای اکتشاف هستند، گفت: در فعالیت‌های اکتشافی از داده‌های ماهواره‌ای و ژئوشیمی استفاده می‌شود.
معاون امور معادن و اکتشافات معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت، بیان کرد: گزارش‌نویسی اکتشاف در خارج از ایران به گونه‌ای است که در بورس هم قابل عرضه هستند. ضروری است در ایران نیز به این سمت حرکت کنیم.
مرادی معتقد است تامین زیرساخت‌ها و تهیه گزارش‌های استاندارد در زمینه فعالیت‌های اکتشافی، باعث جذب سرمایه‌گذار به حوزه معدن می‌شود و آنها با تمایل بیشتری برای حضور در معادن ایران وارد عمل خواهند شد. باید شرایط را برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی فراهم کنیم در غیر این صورت با ادامه روند فعلی نمی‌توان به جذب سرمایه‌گذار خارجی در بخش معدن امیدوار بود.
