بر اساس آمار گمرک در ۴ ماه نخست امسال، ۳ میلیون و ۴۴۱ هزار تن انواع سنگ‌آهن به ارزش ۱۰۶ میلیون و ۱۹۸ هزار دلار از ایران صادر شد.
در این مدت ۹ کشور جهان خریدار سنگ‌آهن ایران بودند که از این بین چین بزرگ‌ترین مشتری این فرآورده معدنی ایران است. در واقع این کشور بیش از ۹۲ درصد از سنگ‌آهن صادراتی ایران را خریداری کرده اما پس از اعمال تحریم‌های یک سویه امریکا علیه ایران، تمایل برای خرید سنگ‌آهن ایران از سوی این کشور کاهش پیدا کرد. از دید فعالان این حوزه، خریداران چینی سنگ‌آهن ایران منتظر هستند تا نتیجه تحولات اخیر را مشاهده کنند. نتیجه این انتظار در بازار جهانی، کاهش نرخ سنگ‌آهن صادراتی است. ارزش هر تن سنگ‌آهن صادراتی ایران در ۴ ماه نخست امسال حدود ۳۱ دلار است، در حالی که سنگ‌آهن صادراتی ایران در مدت مشابه سال گذشته حدود ۵۵ دلار خرید و فروش شد.
کاهش فروش سنگ‌آهن
مهرداد اکبریان، رئیس انجمن سنگ‌آهن ایران، در گفت‌وگو با صمت درباره دلیل اصلی کاهش صادرات سنگ‌آهن ایران، گفت: در ماه‌های نخست سال ۹۷، شرایط خوبی برای صادرات سنگ‌آهن و مشتقات آن مانند کنسانتره و گندله ایجاد نشد. به نظر من با جدی شدن روند تحریم‌ها علیه ایران، نرخ سنگ‌آهن کاهش پیدا کرد و روند نزولی گرفت.
وی با بیان اینکه سامانه نیما درباره مواد معدنی و سنگ‌آهن شرایط مشخص و روشنی ندارد، اظهار کرد: کاهش نرخ سنگ‌آهن در بازار داخلی و جهانی به بسیاری از معادن کوچک و متوسط آسیب وارد کرده است، از این‌رو فعالان این حوزه برای فروش این فرآورده معدنی با احتیاط جلو می‌روند و میزان صادرات خود را کاهش داده‌اند تا ببینند در آینده چه اتفاق‌هایی رخ می‌دهد.
این فعال اقتصادی با بیان اینکه وضع عوارض بر خام‌فروشی، باعث بالا رفتن هزینه تولید و صادرات شده است، گفت: این بخشنامه شرایط را برای صادرات معادن کوچک و متوسط سخت و دشوار خواهد کرد. درحال‌حاضر نمی‌توان پیش‌بینی کرد که تحریم‌ها چه شرایطی را برای فعالان این حوزه ایجاد خواهد کرد.
به گفته وی، با رونق صادرات می‌توان شرایط اقتصادی کشور را بهبود بخشید زیرا به این وسیله، ارز مورد نیاز کشور تامین می‌شود اما شرایط برای صادرات در داخل کشور دشوار شده و مسئولان اجرایی، آنگونه که باید زمینه تسهیل صادرات را فراهم نکرده‌اند.
اکبریان تصریح کرد: هزینه‌های تولید و صادرات سنگ‌آهن در ایران افزایش یافته، در حالی که شاهد کاهش نرخ جهانی این محصول هستیم و این مسئله باعث شده نتوانیم در بازار جهانی حضور موفقی داشته باشیم.
وی با بیان اینکه شرکت‌های چینی، عمده خریدار سنگ‌آهن ایران هستند، گفت: خریداران چینی با اعمال تحریم‌ها احساس خطر می‌کنند، از این‌رو روند خرید را متوقف کردند و چندان به‌دنبال دردسر نیستند.
رئیس انجمن سنگ‌آهن ایران با ابراز نگرانی از بازار فروش مواد معدنی در ماه‌های آینده، گفت: تولیدکنندگان داخلی سنگ‌آهن، توان فروش محصولات را ندارند. همچنین در بازار داخلی و خارجی، تقاضا برای خرید کنسانتره و گندله سنگ‌آهن کمتر شده است. اگر این روند ادامه‌دار شود بدون تردید به تعطیلی معادن سنگ‌آهن منجر خواهد شد.
اکبریان با اشاره به بالا رفتن ظرفیت تولید سنگ‌آهن در کشور، گفت: درحال‌حاضر ایران ۸۰ میلیون تن سنگ‌آهن تولید می‌کند و این آمار بهترین گواه برای موفقیت در تولید سنگ‌آهن است چراکه تا ۳ سال پیش حداکثر ظرفیت تولید سنگ‌آهن در کشور ۴۰ میلیون تن بود. در ۲ سال گذشته تعداد قابل توجهی کارخانه کنسانتره و گندله راه‌اندازی شد و بسیاری از کارخانه‌های فرآوری با دلار ۶ هزار تومانی ساخته شدند، از این‌رو اگر نتوانند بازار داشته باشند بدون تردید با مشکلات اساسی روبه‌رو خواهند شد.
این فعال معدنی با بیان اینکه در شرایط فعلی دولت، معدنی‌ها و فولادی‌ها باید با هم همراه شوند، گفت: در شرایط فعلی بهتر است دولت یک بسته حمایتی برای صنعت و معدن تعریف کند و شرایط را برای ادامه حیات معادن و کارخانه‌های فولاد هموار سازد. معدنی‌ها و فولادی‌ها به هم وابسته هستند، از این‌رو با تعامل می‌توان از این مشکل گذر کرد.
نگاه متفاوت معدنکاران به خام‌فروشی
وی با بیان اینکه موضوع خام‌فروشی از دید معدنکاران متفاوت است، گفت: به نظر من عبارت خام‌فروشی در فرآورده‌های معدنی کاربرد چندانی ندارد زیرا هر ماده معدنی نسبت به ماده بالاتر از خود خام به شمار می‌رود. به عبارت دیگر سنگ‌آهن نسبت به کنسانتره، کنسانتره نسبت به گندله و گندله نسبت به آهن اسفنجی، خام به شمار می‌رود. از دید من اینگونه تعاریف از ماده خام چندان درست نیستند.
اکبریان افزود: در بازار داخلی با توجه به مزیت‌های نسبی و رقابتی که در کشور وجود دارد باید به سمت ارزش افزوده بالاتر برویم. این مهم زمانی محقق خواهد شد که شرایط مناسب در کشور فراهم شود.
این فعال معدنی با بیان اینکه سیاست‌های رئیس‌جمهوری امریکا باعث کاهش نرخ سنگ‌آهن در بازارهای جهانی شده است، گفت: ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید، بسیاری از مناسبات تجاری و سیاسی جهان را بر هم زد و تنش‌های زیادی در بسیاری از بازارهای جهانی ایجاد کرد. تصمیم‌گیری‌های وی بر بازار سنگ‌آهن نیز تاثیر مستقیم گذاشت و باعث توقف روند خرید سنگ‌آهن از سوی چینی‌ها شد اما باید بگویم اگر کارخانه‌های چینی، تصمیم قطع تولید بگیرند شاهد اتفاق‌های ناخوشایندی در بازار داخلی و خارجی خواهیم بود.
بازیگر تعیین‌کننده نرخ سنگ‌آهن
کیوان جعفری طهرانی، تحلیلگر بازارهای بین‌الملل فولاد و سنگ‌آهن در این باره در گفت‌وگو با صمت، عنوان کرد: کارخانه‌های فولاد چین از اصلی‌ترین بازیگران تعیین نرخ فولاد هستند. از این‌رو اگر بخواهیم نوسان نرخ سنگ‌آهن را در بازارهای جهانی بررسی کنیم، ناگزیریم به اتفاق‌های بازار چین نگاهی بیندازیم.
وی ادامه داد: تجربه نشان داده که در ماه اوت، مصادف با مرداد و شهریور تقاضا برای خرید سنگ‌آهن از سوی کارخانه‌های فولاد چین مضاعف بود. این افزایش تقاضا بر نرخ سنگ‌آهن تاثیر مستقیم گذاشت. این کارشناس با بیان اینکه درحال‌حاضر نرخ فولاد افت چندانی نکرده است، گفت: به نظر من نرخ فولاد در بازارهای جهانی مناسب است. نرخ سنگ‌آهن با عیار میانگین ۶۲، حدود ۶۶ تا ۶۷ دلار است که مناسب به شمار می‌رود اما با توجه به اینکه نخستین هفته اکتبر شاهد تعطیلات طولانی در چین خواهیم بود، از ماه سپتامبر شاهد افت نرخ سنگ‌آهن هستیم.
به گفته جعفری طهرانی، هر سال اواخر شهریور، کنفرانس بین‌المللی سنگ‌آهن از سوی انجمن فولاد چین در این کشور برگزار می‌شود. امسال نیز این کنفرانس ۲۸ تا ۳۰ شهریور برگزار خواهد شد. همواره پیش از شروع این کنفرانس شاهد تب و تاب در بازار سنگ‌آهن هستیم اما پس از آن، چین به تعطیلات اکتبر می‌رود و از ۲۰ شهریور تا ۲۰ مهر شاهد افت بیشتر نرخ سنگ‌آهن در بازارهای جهانی خواهیم بود.
سخن آخر
صادرات ایران در امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته با کاهش چشمگیری همراه بوده؛ به طوری که تا پایان تیر سال گذشته ۵ میلیون و ۶۷۵ هزار تن انواع سنگ‌آهن از ایران صادر شد. ارزش صادرات سنگ‌آهن ایران نیز در سال گذشته بیش از ۳۱۱ میلیون و ۶۰۹ هزار دلار بود.
