شهرستان محلات از نظر داشتن معادن سنگ‌های رنگین ساختمانی، به‌ویژه سنگ‌های تراورتن یکی از غنی‌ترین شهرستان‌های ایران به‌شمار می‌رود.
این شهرستان با تامین ۶۰درصد نیاز کشور به سنگ تراورتن، توانسته جایگاه ویژه‌ای را به خود اختصاص دهد. چندی پیش خبر جهانی شدن سنگ «تراورتن» محلات از سوی محمدرضا حاجی‌پور، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی، اعلام شد اما فعالان حوزه سنگ بر این باورند که ثبت جهانی تراورتن کفایت نمی‌کند و برای معرفی این سنگ در بازارهای جهانی باید بیشتر تلاش کرد. یکی از این راه‌ها، شرکت در نمایشگاه بین‌المللی و معرفی و عرضه این محصول معدنی به بازارهای هدف صادراتی است. باید به این نکته توجه کرد که در فرآوری این سنگ با چالشی روبه‌رو نیستم. از این‌رو لازم است بیشترین تمرکز خود را بر تصاحب بازارهای جهانی متمرکز کنیم.
تلاش برای افزایش ارزش‌افزوده
در همین زمینه، محمدرضا حاجی‌پور، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی، در گفت‌وگو با با بیان اینکه سنگ تراورتن شهرستان محلات با رایزنی‌های این سازمان و حمایت‌های وزارتخانه، ثبت جهانی شد، گفت: یکی از وظایف اصلی وزارت صنعت، معدن و تجارت در حوزه معاونت آموزش و پژوهش، این است که توانمندی‌ها و ظرفیت‌های کشور را به جهان معرفی کند. از این‌رو با همراهی بخش خصوصی برای ثبت جهانی این محصول معدنی تلاش کردیم.
به گفته وی، فرآیند ثبت جهانی سنگ تراورتن محلات باوجود شناخت جامعه جهانی از این محصول حدود یک‌ونیم سال طول کشید. تلاش برای ثبت جهانی این سنگ از ماه‌های پایانی سال ۱۳۹۵ آغاز شد و در نهایت توانستیم در سال ۱۳۹۷ به این موفقیت دست بیابیم.
این مقام مسئول با اشاره به بالا بودن کیفیت سنگ تراورتن محلات، گفت: محصولات معدنی هر منطقه، کیفیت، مشخصات فنی و شاخصه‌های منطقه خود را دارد و با سنگ دیگر مناطق ایران متفاوت است. به همین علت در ثبت جهانی، جغرافیای کالا درج شده و این محصول با عنوان «تراورتن محلات ایران» به ثبت رسیده است.
وی با بیان اینکه سند ثبت سنگ تراورتن محلات به تازگی به ایران ارسال شده است، خاطرنشان کرد: اسناد جهانی شدن تراورتن محلات ایران به‌همراه ۱۸ محصول ثبتی دیگر در وزارت صنعت، معدن و تجارت رونمایی خواهد شد. علاوه بر سنگ تراورتن محلات، انار ساوه و فرش ساروق نیز از استان مرکزی ثبت جهانی شده است و انتظار می‌رود این اتفاق مهم نقش کلیدی در افزایش صادرات غیرنفتی استان ایفا کند.
حاجی‌پور با بیان اینکه ثبت جهانی مواد معدنی، گامی در جهت افزایش ظرفیت صادرات آن محصول است، افزود: درحال‌حاضر سیاست‌های وزارتخانه شامل افزایش ارزش افزوده بیشتر برای سنگ‌های تزئینی و تراورتن است. از این‌رو در راستای توسعه صادرات سنگ‌های تزئینی، واحدهای فرآوری مدرنی در شهرستان محلات ایجاد کردیم که باتوجه به فناوری‌های روز بتوان کیفیت این محصولات را افزایش داد و آن را در بازارهای جهانی صادر کرد.
به گفته این مقام مسئول، آخرین فناوری در حوزه فرآوری سنگ را از کشورهای ایتالیا، ترکیه و برزیل وارد کردیم تا بتوانیم نسبت به فرآوری مواد معدنی و ایجاد ارزش‌افزوده بیشتر اقدام کنیم.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی، با اشاره به خام‌ُفروشی سنگ تراورتن، گفت: در سال‌های گذشته، سنگ خام تراورتن، به کشورهای دیگر صادر و پس از برش با نام همان کشورها در دیگر بازارها عرضه می‌شد اما امروز برای افزایش ارزش‌افزوده و اشتغال، در این حوزه شرکت‌های فرآوری در استان تاسیس شده‌اند که فرآوری این محصول در استان انجام شود و محصول نهایی به بازارهای جهانی صادر شود.
به ثبت جهانی تراورتن اکتفا نکنیم
همچنین در این زمینه، احمد شریفی، دبیر انجمن سنگ ایران، در گفت‌وگو با صمت با بیان اینکه ثبت جهانی تراورتن یا هر محصول دیگری مثبت است، گفت: وقتی یک محصول معدنی، ثبت جهانی می‌شود در ابتدای مسیر گام گذاشته‌ایم و باید برای معرفی هر چه بیشتر آن محصول در بازارهای جهانی تلاش کنیم.
وی در ادامه با اشاره به لزوم حضور فعال در نمایشگاه‌های جهانی، خاطرنشان کرد: شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی باعث گسترش سهم بازار جهانی خواهد شد. از این‌رو فعالان این حوزه باید تلاش خود را برای معرفی این محصول معدنی دوچندان کنند.
به گفته این فعال معدنی، شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی مانند شیانمین چین، ازمیر ترکیه و نمایشگاه‌های هند و برزیل و سایر کشورهای هدف می‌تواند علاوه بر معرفی این محصول معدنی در بازارهای جهانی، بازارهای جدیدی را برای این محصول معدنی ایجاد کند.
شریفی در پاسخ به این پرسش که آیا در صادرات تراورتن موفق عمل کرده‌ایم، بیان کرد: در صادرات سنگ‌های محلات چندان موفق نیستیم چراکه صادرات این محصولات گران تمام می‌شود. از این‌رو فعالان این حوزه بیشتر بر بازارهای داخلی متمرکز شده‌اند.
وی با بیان اینکه تمایل خرید تراورتن در بازار داخلی، بیشتر است، افزود: در سال‌های اخیر مصرف سنگ تراورتن به‌دلیل کیفیت بالا و روشنی رنگ آن افزایش یافته، در حالی‌که صادرات تراورتن با نرخ ۲۵ دلار برای فعالان این حوزه توجیه اقتصادی ندارد. از این‌رو برای صادر کردن سنگ حاجی‌آباد در بازارهای خارجی تلاش چندانی نمی‌شود.
شریفی در پاسخ به این پرسش که آیا برای فرآوری سنگ تراورتن با چالش روبه‌رو هستیم، بیان کرد: درحال‌حاضر۶ هزار واحد فرآوری سنگ در کشور فعالیت دارند که ۲۰۰ واحد آنها باتوجه به استاندارد جهانی، اقدام به تولید و فرآوری سنگ می‌کنند. ما در ایران توان تولید سنگ با استانداردهای جهانی را داریم و باید برای کاهش نرخ تمام شده این محصول تلاش کنیم، در غیر این صورت در فرآوری با مشکل ویژه‌ای روبه‌رو نیستیم.
سخن آخر
شهرستان محلات قطب تولید سنگ‌های تزئینی شناخته می‌شود زیرا ۶۰ درصد سنگ‌های ساختمانی کشور در معادن این خطه تولید می‌شوند. این شهرستان با تولید سالانه ۲.۵ میلیون تن سنگ تراورتن، کانون تولید سنگ نمای کشور نام گرفته و ۱۲ درصد تولید سنگ تراورتن جهان را به خود اختصاص داده است.
۷۰ معدن تراورتن و ۲۵۰ کارخانه فرآوری سنگ در محلات وجود دارد. با وجود این ظرفیت، مشکلات همیشگی باعث شده که معادن محلات رنگ رونق به خود نگیرند. ماشین‌آلات فرسوده، نبود سرمایه‌گذاری کافی، کاهش ساخت‌وساز و رکود اقتصادی در کشور ازجمله مشکلاتی است که معادن سنگ تراورتن محلات، این روزها با آنها دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
معادن سنگ تراورتن فعال در این شهرستان شامل آتشکو، تخت مهدی، عباس‌آباد، حاجی‌آباد، دره بخاری، علی‌آباد و آبگرم است.
