معادن ، جایگزینی برای نفت و ناجی اقتصاد کشور

اصفهان- ایرنا- ایران سرزمینی بکر از حیث مواد معدنی است که در صورت سرمایه گذاری و برنامه ریزی همه جانبه می تواند جایگزین مناسبی برای صنعت نفت و ناجی اقتصاد کشور شود ولی تاکنون از این ظرفیت کم نظیر بهره برداری اصولی و علمی نشده است.

به گزارش ایرنا، به اعتقاد کارشناسان حاضر در میزگرد ایرنا اصفهان تاکنون اکتشافات معدنی در ایران در لایه های سطحی زمین انجام و مقدار اندک آن به بهره برداری رسیده است.
آنان می گویند اقتصاد ایران وابسته به حوزه صنعت، معدن و تجارت است اما این در حالی است که تولید ارزش افزوده بالا با سرمایه گذاری بر روی معدن امکان پذیر است.
پنج هزار معدن در کشور وجود دارد که بر اساس آمار موجود ، ایران از نظر ذخایر معدنی جز 10 کشور برتر دنیاست، این مهم مبین تاثیر معادن در اقتصاد و صادرات کشور است.
68 نوع ماده معدنی در کشور وجود دارد که 20 ماده معدنی اکتشاف، مشخص و در مرحله فرآوری قرار گرفته همچنین سه درصد ذخایر مواد معدنی جهان به ارزش 770 میلیارد دلار در ایران است.
همچنین 1.5 میلیارد تن ذخایر قطعی، 4.5 میلیارد تن ذخایر احتمالی سنگ های ساختمانی در کشور وجود دارد که جز سه کشور نخست جهان از لحاظ ذخایر معدنی هستیم.
طبق آمار سال 90، یک هزار و 100 معدن فعال سنگ ساختمان، بیش از 6 هزار واحد سنگبری در کشور وجود داشت که یک سوم آن ها در استان اصفهان فعالیت داشت.
صاحبنظران اقتصادی معتقدند مشکل معادن در زمینه های قانونی، اجرایی، مالی و سرمایه ای و زیر ساختی است که باید نگرش مسوولان نسبت به این بخش اقتصادی تغییر کند.
آنان معتقدند تاکنون اکتشافات عمیق از معادن صورت نگرفته است در حالی که در کشور به ویژه استان اصفهان می تواند تعداد زیادی معادن دارای کلاس جهانی داشته باشد که اجرای این مهم مستلزم برنامه ریزی اصولی ، ورود بخش خصوصی و استفاده از فناوری روز است.
خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) مرکز اصفهان در همین ارتباط میزگردی با عنوان ‘معادن، جایگزینی مناسب برای صنعت نفت، چالش ها و راهکارها’ با حضور شهریار شعبانی سرمایه گذار و دبیر کمیسیون معادن اتاق بازرگانی استان اصفهان، حسام الدین فرهادی مشاور کمیسیون معادن اتاق بازرگانی استان اصفهان، راحب باقرپور رئیس دانشکده معادن دانشگاه صنعتی اصفهان، نادر فتحیان پور و سید هادی حسینی استادان رشته معدن این دانشگاه برگزار کرد.
در این میزگرد رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اصفهان دعوت شده بود که نیامد.
به تاکید این استادان دانشگاه تا وقتی باور نداشته باشیم که معدن می تواند اقتصاد کشور را نجات دهد و این موضوع در مجلس و دولت حل نشود نمی توان کاری از پیش برد.

** نبود راهبرد کلان ملی معضل بخش معدن است
استاد دانشکده معادن دانشگاه صنعتی اصفهان در این میزگرد گفت : پرداختن به موضوع معدن ضرورتی اجتناب ناپذیر است زیرا بخش معادن استان مغفول واقع شده و برنامه منسجم و استراتژی راهبردی که آینده و چشم انداز روشنی را ترسیم کند، نداریم و این موضوع باید در سطح کلان مورد بازنگری قرار بگیرد.
نادر فتحیان پور مسائل قانونی، اجرایی، مالی سرمایه و زیرساخت ها را مشکلات مهم حوزه معدن دانست و گفت : اگر در این چهار بخش کارهای انجام شده و نشده را کنار هم قرار دهیم شاید بتوان ارزیابی از عملکرد گذشته داشته باشیم.
وی اضافه کرد : استرالیا در دهه 70 میلادی به دلیل برنامه ریزی و سرمایه گذاری در بخش معدن و زیر ساخت های آن از وضعیت اسفبار اقتصادی عبور کرد.
این استاد دانشکده معادن دانشگاه صنعتی اصفهان ادامه داد: اقتصاد استرالیا به لحاظ تامین مواد اولیه خام بسیاری از صنایع مستحکم است به گونه ای که چین به شدت به ذغال سنگ استرالیا وابسته است.
وی تغییر نگرش نسبت به معادن را در کشور ضروری دانست و بیان کرد: اقتصاد ایران وابسته به حوزه صنعت، معدن و تجارت است اما این در حالی است که تولید ارزش افزوده بالا با سرمایه گذاری بر روی معدن امکان پذیر است.
فتحیان پور با بیان اینکه پنج ایالت ساختاری زمین شناسی در استان اصفهان داریم، تصریح کرد: به همین دلیل ساختار مناسب برای مواد معدنی مختلف وجود دارد.
وی نبود اکتشاف عمیق و نبود سرمایه گذاری در این بخش را معضل معادن استان دانست و گفت: تمامی اکتشافات در مقیاس بسیار کوچک و هزینه ها و سرمایه های پایین صورت می گیرد و این در حالی است که در اصفهان می توان چندین معادن بزرگ در حد کلاس جهانی کار کرد که لازمه آن سرمایه گذاری، بازار رقابتی، شرکت خصوصی واقعی، توانمندی و قدرت و وارد کردن تکنولوژی اکتشاف عمیق است.
به گزارش ایرنا، بیش از 80 درصد ماشین آلات معدنی در کشور فرسوده است.
این استاد دانشگاه با بیان این که در زمینه تکنولوژی هوابرد ضعیف هستیم، تصریح کرد: سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی متولی این کار است اما تاکنون هیچ اقدام جدی صورت نداده است.
وی بیان کرد : فقدان راهبرد کلان ملی برای معدن کاری و اقتصاد پایه معدنی احساس می شود که این فقدان سردرگمی در این بخش به وجود آورده است.
فتحیان پور ادامه داد : در کشورهایی همچون آمریکا و آلمان که فدرال هستند براساس برنامه ریزی و خودمختاری بر مبنای آمایش سرزمین فعالیت های خود را پیش می برند اما در کشور ما استانداران مجریان برنامه های از پیش تعیین شده هستند.
وی راهکار چالش های معادن را در بهینه سازی محلی ذکر و خاطرنشان کرد: باید در مقیاس محلی اقدامات اثرگذار انجام و راهکار و برنامه ارائه دهیم که مستلزم آن برنامه و بودجه است.
این استاد دانشگاه ضمن قدردانی از رویکرد جدید دولت و بهره گیری حداکثری از دیدگاه های دانشگاهیان افزود: این رویکرد باید ضریب تاثیر داشته باشد زیرا صرف گفت و گو و گردهمایی کفایت نمی کند و باید در تصمیم سازی ها هم دانشگاهیان حضور داشته باشند.
به گفته وی در سالیان گذشته تحریم ها را تجربه کردیم بدون آن که بدانیم تحریم ها هم فرصت و هم تهدید هستند.
فتحیان پور هم افزایی صنعت و دانشگاه را بحثی با قدمت 40 ساله دانست و افزود: آسیب شناسی این توع هم افزایی صورت گرفته ولی چرا با این وضعیت دچار هستیم و دانشگاه ها در صنعت جایگاهی ندارند و چرا صنعتی ها در دانشگاه سرمایه گذاری نمی کنند به این دلیل است که صنعت ما صاحب تکنولوژی نبوده و صاحب ماشین است و صنعتی که صاحب ماشین باشد به سازنده ماشین چشم دارد و در نهایت به واردات فکر می کند.
وی با بیان اینکه باید به صورت محلی امکانات و منابع را به داشته ها تخصیص داده و درون گرایی ایجاد کنیم، گفت : باید با کشورهای دارای دانش فنی وارد مذاکره شویم تا دانش آن ها را به کشور منتقل و برنامه ها را براساس چالش های کنونی برنامه ریزی و عملیاتی کرد.
این استاد دانشگاه انتقال تکنولوژی در دسترس(اکتشاف عمیق)، جذب سرمایه سرگردان، حمایت های دولت در زمینه تهیه لایه های اکتشافی را راهکار چالش های معادن ذکر کرد.
وی معتقد است برنامه و بودجه استان فعال نیست و مشکل بزرگ در این زمینه، تکلیفی عمل نکردن استان هاست از این رو ضمن فعال شدن برنامه و بودجه برای حل مشکلات در مقیاس محلی استانی ابتکار عمل به دست بگیریم.
وی با اشاره به احداث مجتمع سنگ بدون دورریز، افزود: 52 محصول مختلف از ضایعات سنگ تولید می شود که نیازمند مدیریت، نظارت و برنامه ریزی مدون است.

** تولید ناخالص داخلی معدن کمتر از نیم درصد بودجه کشور است
مشاور کمیسیون معادن اتاق بازرگانی اصفهان در میزگرد ایرنا افزود: متاسفانه تولید ناخالص داخلی معدن ما کمتر از نیم درصد بودجه کشور است که نشان دهنده جفای بزرگ به معدن شده است در این راستا تصمیماتی که در راس برای بخش معدن اخذ می شود کمتر از ضربات خارجی نیست.
حسام الدین فرهادی ضمن گلایه از مشخص نبودن آمار معادن ایران گفت: اینکه آمار درستی از معادن در دست نداریم یکی از معضلات این بخش به شمار می رود که سبب نبود انسجام و برنامه ریزی شده است.
وی به نقل از یکی از مسوولان کشوری گفت: میانگین اکتشافات کشور در بخش معدن کمتر از 50 متر است در حالی که باید 150 متر اکتشافات داشته باشیم تا به یک ماده معدنی دست پیدا کرده و کلیاتی از این ماده داشته باشیم.
مشاور کمیسیون معادن اتاق بازرگانی اصفهان اضافه کرد : نگاه دست دومی به معادن سبب به وجود آمدن وضع کنونی شده است و باید گفت نقاط مثبت در بخش معدن کم است و اتفاقاتی که در این بخش رخ می دهد خوشایند نیست.
وی ادامه داد : تنها با حرف راهبرد جایگزینی معدن به جای نفت امکان پذیر نیست و مسئولان باید تمهیداتی بیاندیشند تا این صحبت به واقعیت تبدیل شود اما باید گفت که هیچ اراده قوی در این زمینه وجود ندارد.
فرهادی عقب ماندگی این بخش را کلاسیک دانست و گفت: ترکیه از سال 1985 تا 2018 در راستای سنگ و معدن جهش قابل توجهی داشته است به گونه ای که با چین در رقابت است اما ایران با وجود ظرفیت های فراوان معدنی، معادن آن رو به کاهش است.
مشاور کمیسیون معادن اتاق بازرگانی اصفهان با بیان اینکه اکتشافات عمیق معدنی مختص بخش حاکمیتی است، تصریح کرد: همچنین بخش خصوصی وظیفه سرمایه گذاری در این بخش را دارد.

** الفبای معدن کاری را فرا نگرفته ایم
دبیر کمیسیون معادن اتاق بازرگانی اصفهان با اشاره به اینکه الفبای معدن کاری را به خوبی فرا نگرفته ایم، گفت: راهبرد مناسب را نیاموختیم تا کلید همه مشکلات را به دست بگیریم و آن ها را حل کنیم.
شهریار شعبانی در این میزگرد ایرنا آموختن الفبای کار را راه موفقیت در تمامی بخش ها به ویژه معادن دانست و افزود: وزارتخانه معضل اصلی ماست زیرا از ظرفیت های معدن استفاده می کنند اما برای معدن هیچ مولفه و نقطه مثبتی در نظر نمی گیرند.
وی ادامه داد: براساس قانون 70 درصد هزینه ها باید خرج زیر ساخت های معادن، سه درصد به نظام مهندسی و بخشی هم به محیط زیست و منابع طبیعی اختصاص داده شود اما متاسفانه این اقدام صورت نمی گیرد.
دبیر کمیسیون معادن اتاق بازرگانی اصفهان با اشاره به اینکه طی 10 سال گذشته هیچ ظرفیتی برای بخش معدن در نظر نگرفتند، اظهارداشت: طبق ماده 14 معادن، 65 درصد از حقوق دولتی اخذ شده باید صرف ظرفیت های قانونی معدن و زیر ساخت ها شود که تاکنون این اقدام صورت نگرفته است.
وی ادامه داد: زمانی که قرار است از خشن ترین وسیله به عنوان سنگ آهن تا نرم ترین آن به عنوان کِرم دست و صورت یک وزیر نظر بدهد معدن وضعیت بهتری نخواهد داشت.
شعبانی تفکیک وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت از یکدیگر را خواستار شد و افزود: مشکلات ما ریشه ای است تا زمانی که این مشکلات به صورت عمقی و ریشه ای حل نشود روزانه شاهد تعطیلی 2 معدن هستیم.
وی با اشاره به اینکه از نظر تعداد 98 درصد معادن کشور در اختیار بخش خصوصی است، اضافه کرد : از نظر حجم اگر 200 درصد دیگر هم در اختیار بخش خصوصی باشد باز هم این 2 درصد جبران نمی شود.
دبیر کمیسیون معادن اتاق بازرگانی اصفهان بیان کرد : وقتی قرار به واگذاری برنامه اکتشافی جدید باشد، دولتی ها و خصولتی ها به راحتی خصوصی ها را بلعیدند و پهنه های اکتشافی واگذاری و مزایده در عمل به نام آن ها و به کام دیگران تمام شد.
وی در خصوص تهیه نقشه راه در بخش معدن گفت : این نقشه تهیه شده اما واقعیت بودن آن مشخص نیست، هیچ تمهیدات و تسهیلات دولتی از طرف حکومت و دولت برای بخش معدن نداریم.
شعبانی ادامه داد : زمان محلوجی(وزیر اسبق معدن و فلزات) اقدام خوبی در راستای نوسازی ناوگان ماشین آلات معدنی صورت گرفت که هنوز 80 درصد معادن با همان ماشین آلات کار می کنند و در زمان حال فرسوده است.
وی مشکلات معدن را زیر ساختی دانست و گفت : دولت بیش از این باید به بخش معدن توجه کند زیرا معدن باعث امنیت در کشور شده است.
دبیر کمیسیون معادن اتاق بازرگانی اصفهان اکتشافات معدنی را وظیفه حکومت دانست و افزود : دولت باید اکتشافات را توسط سازمان های زیر مجموعه (نقشه برداری و زمین شناسی) با بودجه های کلان ( 9 هزار میلیارد ریال در سال جاری) قرار داده سپس به سرمایه گذار واگذار کند در این صورت می توان به ظرفیت های آهن و مس در منطقه توجه کرد.
وی ارتباط دانشگاه با صنعت را یکی از راهکارهای حل مشکلات معادن دانست و اظهارداشت: باید بر روی نداشتن اعتماد بخش خصوصی به دانشگاه ها، نبود مطابقت پژوهش های دانشگاهی با خواسته های صنعت و فعالیت های عملیاتی در دانشگاه ها و اطلاع رسانی علمی در صنعت توجه بیشتری صورت بگیرد.
شعبانی با اشاره به اینکه باید برای اجرای بهینه تکالیف و ماموریت های توسعه بخش معادن 65 درصد هزینه شود، تصریح کرد : از این مقدار 12 درصد به جهاد کشاورزی(جهت احیا و بازسازی محل عملیات معدنی)، 20 درصد برای جهاد کشاورزی جهت کمک به محیط زیست و منابع طبیعی، 3 درصد نظام مهندسی و 15 درصد به استان برای تامین زیر ساختها صورت بگیرد اما مشخص نیست چرا این بودجه تخصیص داده نمی شود.

** نبود ارتباط بین صنعت و دانشگاه معضل بخش معادن است
استاد دانشکده معدن دانشگاه صنعتی اصفهان افزود : استان اصفهان علاوه بر جاذبه های تاریخی، گردشگری و فرهنگی ظرفیت و جاذبه ای در بخش معدن بویژه در بخش سنگ های ساختمانی دارد.
به گفته راحب باقرپور نیمی از سنگ های کشور در استان اصفهان بُریده می شود و حدود یک سوم از سنگ بُری های کشور در این استان مستقر هستند.
وی بیان کرد : ایران پس از نفت و گاز بزرگترین ذخیره زمین شناسی سنگ های ساختمانی را داراست که بالغ بر 1.2 میلیارد تن ذخایر قطعی و نیز ذخایر احتمالی بالغ بر 4.5 میلیارد تن است.
استاد دانشکده معادن دانشگاه صنعتی دانشگاه اصفهان، سنگ های ساختمانی را از منابع معدنی ایران پس از نفت و گاز دانست و ادامه داد: سنگ های ساختمانی در ایران از حیث ذخیره جز سه کشور نخست جهان است.
به گفته وی مطابق با آمار سال 90، نزدیک به هزار و 100 معدن فعال در بخش سنگ ساختمانی در کشور وجود دارد که آنها نزدیک به 15 میلیون تن سنگ خام تولید می کنند.
باقرپور اضافه کرد : در سال 90 ایران 13 درصد سهم جهانی تولید سنگ خام را داشته است و این در حالی است که در شرایط کنونی با وجود تحریم ها این میزان کاهش پیدا کرده است.
وی بیان کرد: بیش از 6 هزار واحد سنگ بری در کل کشور مشغول به فعالیت هستند و بیش از یک سوم این سنگ بری ها در اصفهان وجود دارد که می توان گفت نیمی از سنگ ایران در اصفهان بُریده می شود.
باقرپور گفت: باید بین صنعت و دانشگاه هم افزایی وجود داشته باشد تا معضلات و مشکلات از لحاظ علمی و تحقیقات برطرف شود.
به گفته وی ارزش افزوده سنگ های ساختمانی در جهان 200 دلار در تن است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه از استانداردهای لازم در زمینه مواد معدنی بی بهره هستیم، بیان کرد: صادرات مواد معدنی به کشورهای دیگر نمی توانیم داشته باشیم زیرا استانداردها را مورد توجه قرار نمی دهیم.
باقرپور یکی از معضلات در بخش معدن را نبود ارتباط بین صنعت و دانشگاه و نیز کاغذبازی اداری دانست،
با بیان اینکه در ایتالیا 62.5 درصد سنگ فرآوری شده به بازار عرضه می شود، گفت: در اردن 45 درصد، هند 40 درصد، مصر 37.5 درصد، استرالیا 40 درصد و ایران 25 درصد سنگ فرآوری می شود و بقیه آن دور ریخته می شود.
وی ادامه داد : در ایران 75 درصد منابع سنگ را تبدیل به ضایعات می کنیم که اثر مخربی برای محیط زیست، کشاورزی داشته و ریزگرد تولید می کند و در حالی که می توان از ضایعات حدود 52 محصول معدنی دیگر به دست آورد.
این استاد دانشگاه با اشاره به این که از صنعت روز دنیا به لحاظ ساختاری، فرهنگی و صنعتی عقب هستیم، افزود : معضل صنعت سنگ ساختمانی در استان اصفهان نداشتن آب است زیرا صنعت سنگ سنتی و آب بر است و به زودی کم آبی دامن سنگ بری های استان را می گیرد.
باقرپور همچنین با اشاره به سازماندهی معادن شن و ماسه استان افزود : از سال های گذشته دانشگاهیان به دنبال سازماندهی این معادن بودند تا معضل ریزگردها در شرق اصفهان برطرف شود.
وی از آمادگی دانشگاه با صنایع سنگ ساختمانی نسبت به دور نریختن ضایعات این بخش خبر داد و بیان کرد: از ضایعات محصولات جدیدی تولید می شود که نباید 75 درصد منابع سنگ ساختمانی را تبدیل به ضایعات و محیط را آلوده کنیم.

** تفکیک وزارت صنعت، معدن و تجارت ضروری است
استاد دانشکده معدن دانشگاه صنعتی اصفهان با اشاره به اینکه چهار کشور آمریکا، روسیه، ایران و کانادا به ترتیب دارای ذخایر معدنی و نفتی هستند، گفت: کشورهایی که دارای ذخایر معدنی و نفتی با هم باشند، کم هستند.
سید هادی حسینی در این میزگرد ایرنا ادامه داد: بعد از انقلاب و پس از پنج برنامه توسعه ای تدوین شده در برنامه ششم اعلام شد که معدن و صنعت خط نخست کشور قرار بگیرد و به تازگی به این موضوع پی بردیم که می توان از معدن هم ثروت تولید کرد.
وی با بیان اینکه در بخش معدن دچار عقب ماندگی کلاسیک هستیم، تصریح کرد : از دیرباز تاکنون نفت یک محصول سیاسی بوده و نسبت به معادن هم بی توجه بوده اند به همین دلیل در زمان حال معادن ما دچار مشکلات عدیده ای هستند.
به گفته این استاد دانشگاه در کشور ما صنعت معدن کاری دارای سه مزیت تنوع مواد معدنی و ذخایر بالا، دسترسی به آب های آزاد و نیروی انسانی توانمند ارزان است همچنین معایب آن نبود سیاست های کلان، فناوری عقب مانده و مشکلات سیاسی است.
این استاد دانشگاه معتقد است باید وزارت معادن به صورت جداگانه داشته باشیم، همچنین باید در سطح کلان به معدن توجه شود.
وی افزود: تا وقتی باور نداشته باشیم که معدن می تواند اقتصاد کشور را نجات دهد و این موضوع در مجلس و دولت حل نشود نمی توان کاری از پیش برد.
حسینی اظهارداشت: نروژی ها 9 درصد بودجه نفت خود را صرف سرمایه گذاری و 2 درصد را در اقتصاد کشور(یک درصد آن صرف آموزش) می کنند که در ایران هم باید یک درصد از منبع سرشار نفت در معدن، کشاورزی، صنایع مزیتی و سرمایه گذاری ماندگار استفاده شود.

مقالات مرتبط