صنعت حملونقل در کشورهای توسعهیافته از جایگاه کلیدی برخوردار است و محوری برای توسعه اقتصادی به شمار میرود.
بر همین اساس نیز سرمایهگذاری قابلقبولی برای توسعه آن در حوزههای مختلف ریلی، جادهای، هوایی و دریایی انجام شده است. اما این صنعت حملونقل در کشور ما در طول سالهای گذشته آنقدرها هم مورد توجه نبوده است، بدین ترتیب شاهد هستیم این صنعت متناسب با ظرفیت سایر صنایع ارتقا نیافته است. همین رشد نامتوازن نیز چالشهای جدی در مسیر فعالیت صنایع ایجاد میکند، ازجمله آنکه به افزایش قیمت تمامشده تولید منجر میشود یا هزینههای حمل صادراتی را افزایش میدهد. این کمبود بهویژه در حوزه صنایع معدنی که اغلب حجیم هستند و حمل قابلتوجهی داشته یا مصارف صادراتی دارند، بیشتر دردسرساز میشود.
چالش در حملونقل
عبدالرضا شیخان، دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان در گفتوگو با صمت و در پاسخ به سوالی مبنیبر اهمیت و اثرگذاری حملونقل بر عملکرد صنایع معدنی و بهویژه واحدهای سیمانی کشور گفت: حملونقل از اهمیت و اثرگذاری بالایی بر عملکرد صنایع معدنی بهویژه سیمان برخوردار است. سیمان محصولی حجیم است، بنابراین انتقال و جابهجایی مواد اولیه تولید این محصول ساختمانی و همچنین انتقال محصول تولیدشده تا واحدهای فروش تاثیر بسزایی بر قیمت آن دارد. وی افزود: در برخی مناطق قیمت حمل سیمان حتی با نرخ تمامشده این محصول برابری میکند. بنابراین باید اذعان کرد که حملونقل در رده صنایع اثرگذار بر عملکرد واحدهای سیمانی است.
صنعت سیمان به واسطه نقش بیجایگزینی که در ساختوسازها دارد، در رده صنایع استراتژیک قرار دارد، تا جایی که سرانه مصرف این محصول ساختمانی بهازای هر فرد قابلتوجه گزارش میشود. بر همین اساس، با توجه به نیاز کشور به این محصول ساختمانی، ظرفیت تولید آن در دهه ۸۰ رشد قابلملاحظهای داشت و ۲.۵ برابر افزایش پیدا کرد اما ظرفیتهای جادهای کشور به همین نسبت بیشتر نشدند. بنابراین هماکنون حملونقل به چالشی برای صنایع سیمان کشور بدل شده است. شیخان خاطرنشان کرد: چنانچه حملونقل ریلی توسعه یابد، فشار کمتری روی جادهها وارد خواهد شد. بنابراین انتظار میرود سیاست حمل ریلی در دستور کار دولتها باشد.
رشد هزینه جابهجایی دردسرساز شد
دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان با اشاره افزایش نرخ حملونقل در سالهای اخیر گفت: افزایش نرخ حمل زمینه بالا رفتن قیمت انتقال مواد معدنی موردنیاز تولید سیمان ازجمله سنگآهن و سایر مواد معدنی را فراهم کند. بدین ترتیب قیمت تمامشده تولید بیشتر خواهد شد. از سوی دیگر نیز رشد نرخ حمل و جابهجایی موجب میشود این محصول با نرخ بالاتری به دست مصرفکننده نهایی برسد.
وی افزود: البته این رشد متناسب با رشد هزینههای این صنعت بوده و غیرمنطقی نیست؛ با این وجود صنایع سیمان اعتقاد دارند برای تعیین نرخ حمل سیمان باید استثنا قائل شد؛ بدین معنی که نمایندگان انجمن کارفرمایان صنعت سیمان نیز در این باره اظهارنظر کنند.
حملونقل سیمان با سایر مواد معدنی تفاوتهایی دارد. ازجمله آنکه حمل این محصول دائمی است و درآمد ثابتی را برای رانندگان به دنبال دارد. علاوهبر این، سیمان به مقاصد چندان دوری منتقل نمیشود و همین موضوع نیز امتیازی برای کامیونداران محسوب میشود.شیخان در پایان تاکید کرد: با توجه به تمام موارد یادشده انتظار میرود توسعه صنعت حملونقل بیش از پیش مورد توجه سیاستگذاران قرار گیرد.
کمبود زیرساختهای ریلی
محمدرضا احمدی، مدیرعامل شرکت صنایع فولاد کردستان در گفتوگو با صمت درباره زیرساختهای صنعت حملونقل کشور و تاثیر آن بر صنایع معدنی و فلزی گفت: باوجود توسعه صنعت حملونقل در سالهای پس از انقلاب، متاسفانه هنوز سرمایهگذاری و برنامهریزی بهمنظور حمل مواد معدنی و محصولات صنایع معدنی انجام نشده است. این محصولات اغلب از شاهراههای اصلی کشور که محل عبور و مرور مسافران است، انتقال مییابند. از طرفی توسعه نیافتن زیرساختهای ریلی بهویژه در مناطقی مانند سنگان که ذخایر عظیمی از سنگآهن ایران در آن واقع شده، مشکلات بزرگی را ایجاد کرده است. فاصله طولانی بسیاری از واحدهای تولیدی کشور از زیرساختهای حملونقل دریایی نیز این واحدها را با چالشهایی در تامین مواد اولیه موردنیاز خود در تولید روبهرو میکند.
احمدی در ادامه افزود: انتقال مواد معدنی از فاصلههای طولانی انجام میشود. همین موضوع قیمت حمل این مواد را افزایش و حاشیه سود را برای شرکتهای فعال در حوزه معدن و صنایع معدنی کاهش میدهد؛ بنابراین امید است با توسعه هرچه بیشتر صنعت حملونقل در کشور، گرهی از مشکلات این فعالان اقتصادی باز شود. مدیرعامل شرکت صنایع فولاد کردستان خاطرنشان کرد: باتوجه به برنامه تولید ۵۵ میلیون فولاد در افق ۱۴۰۴ و با درنظر گرفتن استخراج حدود ۲۰۰ میلیون تن سنگآهن و ۱۰۰ میلیون تن کنسانتره و گندله و حجم بزرگی از جابهجاییها بهطور قطع شبکه جادهای چارهساز نخواهد بود و باید شبکه ریلی بهطور گسترده ایجاد شود و به بهرهبرداری برسد. احمدی در پایان و در پاسخ به سوالی مبنیبر ایمنی حملونقل گفت: حملونقل در داخل شبکه معادن و صنایع معدنی با نظارت کامل واحد HSEE انجام میشود اما به دلیل فرسوده بودن ماشینآلات، مشکلات ناشی از تحریم و نبود قطعات یدکی، سطح ایمنی ماشینآلات کاهش یافته است؛ بنابراین نیاز اساسی برای نوسازی ناوگان حملونقل کشور وجود دارد.
سخن پایانی
حملونقل یکی از فاکتورهای اساسی در قیمت تمامشده محصولات مختلف ازجمله صنایع معدنی است. در همین حال تاثیر بسزایی بر رشد و توسعه اقتصادی کشور دارد، با این وجود این صنعت همگام با سایر ظرفیتهای معدنی و صنعتی کشور توسعه نیافته و کفاف نیاز صنایع را نمیدهد. بنابراین انتظار میرود سرمایهگذاری روی این بخش بیش از پیش تقویت شود. بدون تردید این سرمایهگذاری نتایج مطلوبی را به دنبال خواهد داشت.