تحریمهای اعمالی اروپا بر ارسال گاز طبیعی روسیه و ممنوعیت صادرات این کشور به اروپا به تلافی از آن موجب افزایش قیمت و تقاضا شد، به همین‌‌‌دلیل برخی کشورهای اروپایی تصمیم به جایگزینی گاز طبیعی با زغالسنگ گرفته‌اند که خود موجب صعود قیمتی بی‌‌‌سابقه کانی سیاه شده است.
البته امید به افزایش عرضه از سمت تولیدکنندگان دیگر زغالسنگ در روزهای اخیر، موجب افت جزئی در قیمت این انرژی کثیف شده است. محبوبیت زغالسنگ در بازارهای جهانی با تداوم تنش‌ها بین اتحادیه اروپا و روسیه ادامه دارد. از اوایل سال میلادی جاری با آغاز درگیری بین روسیه و اوکراین، بهای زغالسنگ مسیر افزایشی را پیش گرفت و در هفته گذشته به سقف قیمتی پنج‌ساله خود رسید. بهای هر تن زغالسنگ، روز چهارشنبه ۲۲تیرماه در بورس‌کالایی آمریکا به ارزش ۴۳۰دلار به ازای هرتن رسید. البته در روزهای اخیر به‌‌‌دنبال چشم‌انداز مثبت نسبت به افزایش عرضه زغالسنگ در جهان برخی سرمایه‌گذاران تقاضای خود را کاهش دادند. به‌‌‌دنبال کاهش صادرات روسیه، برخی کشورها ازجمله استرالیا، اندونزی و آفریقای جنوبی برای افزایش ظرفیت زغالسنگ تولیدی و جبران کمبود در بازارهای جهانی اعلام آمادگی کردهاند. دوشنبه گذشته هر تن از زغالسنگ با کاهش بهای ۸درصدی به قیمت ۳۹۶دلار به ازای هرتن در بورس کالایی آمریکا معامله شد.
قاره سبز در جدال با کمبود سوخت
تحریم گاز و زغالسنگ روسیه از سمت برخی کشورهای توسعه‌یافته با محوریت اتحادیه اروپا سبب افزایش قیمت این کانی سیاه در بازارهای جهانی شده است؛ چرا که علاوه بر کمبود عرضه زغالسنگ در بازارهای جهانی، به دلیل جهش قیمتی گاز طبیعی و همچنین کاهش صادرات آن از روسیه تقاضا برای این کانی به عنوان سوخت جایگزین بسیار افزایش یافته است. هفته گذشته نیز دولت آلمان به‌‌‌دلیل کمبود گاز طبیعی از صدور مجوز بازگشایی شماری از تاسیسات زغال‌‌‌سنگی در این کشور که پیش از این به‌‌‌دلیل انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای تعطیل شده بودند، خبر داد. این تصمیم در پی صرفه‌‌‌جویی حداکثری در فصل گرما و ذخیره منابع گاز طبیعی برای زمستان پیش‌‌‌رو گرفته شده است. برخی شرکت‌های آلمانی امیدوارند بتوانند در صورت نبود گاز روسیه، از سوخت‌‌‌های جایگزین مثل زغالسنگ استفاده کنند. اما صنعت شیمیایی آلمان تخمین زده که تنها ۲ تا ۳درصد از مصرف گاز را بتوان به این شیوه جایگزین کرد.
تحلیلگران بانک یوبی‌‌‌اس سوئیس اعلام کردهاند آلمان بدون گاز روسیه شاهد کاهش شدید تولید صنعتی خواهد بود که باعث رکود عمیق در این کشور شده و ۶درصد از تولید ناخالص داخلی آن را تا پایان سال‌جاری میلادی کم می‌کند. باوجود تحریمهای اعمالی جدید اتحادیه اروپا برای واردات انرژی از روسیه در ماه آینده احتمال محدودیت در عرضه و افزایش دوباره بهای زغالسنگ وجود دارد. همچنین ژاپن و سایر کشورهای گروه۷ متعهد شده‌‌‌اند که در سال میلادی جاری خریدهای روسیه را محدود کنند. در شرایطی که تقاضا برای سوخت‌‌‌های فسیلی کثیف بسیار افزایش یافته است، این تصمیم نیز می‌‌‌تواند فشارهای اعمالی بر بازارهای جهانی را تشدید کند. به‌نظر می‌رسد با کمرنگ شدن نقش روسیه در تامین سوخت جهانی، شرق و غرب به‌‌‌دنبال صادرکنندگان جدید و همچنین ترغیب تولیدکنندگان حاضر به افزایش تولید بیشتر برای بهبود وضعیت بازارهای جهانی هستند.
در اروپای شرقی نیز لهستان، بزرگ‌ترین تولیدکننده زغالسنگ در اروپا به‌‌‌دنبال ممنوعیت واردات از روسیه در تلاش است تا کسری بالقوه سوخت برای مصرف خانوارها را پیش از زمستان جبران کند. در اقدامی غیر‌‌‌معمول، نخست‌‌‌وزیر این کشور ماتئوس مورا ویسکی، هفته گذشته به دو شرکت دولتی دستور داد تا پایان ماه اکتبر ۵/ ۴میلیون تن زغالسنگ برای تامین انرژی خانوارها خریداری کنند که تقریبا نصف مقداری است که لهستان پیش از شروع جنگ و تحریم‌ها از روسیه وارد می‌‌‌کرد. همچنین خبرها نشان می‌دهد که لهستان به‌‌‌دنبال واردات زغالسنگ از کلمبیا، استرالیا و آفریقای‌جنوبی است. البته این راه‌‌‌حل نیز با وجود درگیری بنادر و راه‌‌‌آهن‌‌‌های دریای بالتیک لهستان در جنگ روسیه و اوکراین که در حال حاضر وظیفه حمل مواد غذایی و نظامیان به اوکراین را برعهده دارد، با چالش‌‌‌هایی روبهروست.
تامین انرژی؛ انگیزه سازش چین
چین، بزرگ‌ترین وارد‌کننده زغالسنگ در دنیا، نیز با وجود داشتن روابط دوستانه با روسیه با مشکل کمبود زغالسنگ روبهروست. خبرها حاکی از آن است که این کشور با وجود روابط تجاری تیره با استرالیا در دوسال اخیر به دنبال گسترش روابط تجاری است. چین که قبلا یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان زغالسنگ استرالیا بود، در اواخر سال ۲۰۲۰ ممنوعیت غیررسمی بر واردات استرالیا اعمال کرد. دلیل این ممنوعیت، تشدید خصومت بین کانبرا و پکن، به‌‌‌دلیل درخواست نخست‌‌‌وزیر استرالیا در خصوص انجام تحقیقات مستقل در مورد منشأ ویروس کرونا بوده است. حال اگر تحریمهای اعمالی چین بر واردات زغالسنگ استرالیا برداشته شود و این کشور بخشی از نیاز خود را از این طریق تامین کند، احتمال کاهش قیمت این کانی سیاه در معاملات جهانی وجود دارد. به‌نظر می‌رسد اندونزی نیز به‌‌‌دنبال استفاده از این موقعیت و بهبود جایگاه صادراتی خود در زمینه زغالسنگ است. در هفته اخیر، وزیر معدن این کشور اعلام آمادگی برای افزایش تولید کرد و گفت: می‌‌‌توانیم به کشورهایی که دچار کمبود در این زمینه هستند کمک کنیم. اندونزی برنامه دارد تا پایان سال میلادی جاری، ۶۶۳میلیون تن زغالسنگ تولید کند.
پیامدهای دیگر افزایش مصرف زغالسنگ
کمبود انرژی در دنیا علاوه بر افزایش قیمت و تقاضا برای زغالسنگ موجب افزایش آلودگی جهانی نیز شده است و در صورت بازگشایی مجدد کارخانه‌‌‌هایی که با سوخت این کانی فعالیت میکنند، بر بحران آلودگی نیز می‌‌‌افزاید؛ چرا که این اقدام قاره‌سبز برای سوزاندن زغالسنگ کاملا در تضاد با ممنوعیت کامل استفاده از زغالسنگ تا سال ۲۰۳۸ و همچنین برنامه رسیدن به کربن صفر تا سال ۲۰۵۰ است. پیش‌بینی می‌شود که با این اقدام اروپایی‌‌‌ها در سال ۲۰۲۲، رکورد جدید افزایش گازهای گلخانه‌‌‌ای و انتشار دی‌‌‌اکسید کربن در جهان ثبت شود. نیروگاه‌‌‌های زغالسنگ علاوه بر اینکه بیشترین کربن را تولید میکنند و از عوامل اصلی انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای محسوب می‌‌‌شوند، بسیار هزینه‌‌‌بر هستند.
