به نقل از خانه معدن ایران، سال‌های سال است که با توجه به شرایط اقتصادی کشور و تحریم های مختلف، حوزه معدن و جایگزینی آن به جای نفت، مورد توجه جدی و تاکید بسیاری از کارشناسان قرار دارد اما متاسفانه تا کنون علیرغم تاکیدات مکرر رهبر معظم انقلاب این حوزه مهم آنچنان که باید مورد توجه قرار نگرفته است.
بسیاری از فعالین این حوزه دلایل تحقق نیافتن شعار معدن به جای نفت را در عدم توجه بایسته و شایسته دولت‌ها به این بخش می‌دانند و معتقدند، به دلیل نبود نگاه‌های توسعه‌ای و اکتشافی به صنعت معدن، بسیاری از ذخایر معدنی کشور دست نخورده باقی مانده است.
معدن می‌تواند جایگزین نفت شود؟
سعید عسکرزاده در ابتدای این گفتگو پیرامون اینکه آیا معدن می‌تواند به معنای جایگزین نفت و تبدیل به یک منبع درآمدی پایدار شود، اظهار داشت: در رابطه با شعار معدن به جای نفت باید ببینیم چرا چنین بحثی مطرح شده است که مخالف یا موافق داشته باشد.
فرشته‌ای که مواد معدنی را در دنیا توزیع کرده وقتی به ایران رسیده، انگار کف کیسه ماده معدنیش پاره شده، چرا که آنقدر وضع کشور ما در حوزه معدن غنی است که می توانیم درباره آن با جرأت حرف بزنیم. بنده معتقدم قطعا معدن می‌تواند جایگزین نفت شود و اینکه چه الزاماتی دارد و آیا رعایت کردیم یا نه بحث دیگری است.
در موضوعاتی مانند سنگ ساختمانی مثل گچ، معادن فلزی مثل مس، سرب و روی در دنیا حرف برای گفتن داریم. ما هیچ کار اکتشافی نکردیم و اوضاع و احوالمان این است که بزرگ‌ترین معادن مس، سرب و روی در کشور داریم و هیچ کار خاصی نکردیم و می‌بینیم در حوزه معادن گچ رتبه دوم دنیا را داریم.
وی در ادامه افزود: درباره اینکه چرا تا کنون رویای معدن به جای نفت محقق نشده، به صورت خلاصه باید گفت، بزرگ‌ترین عامل این است که باید به موضوع معدن به عنوان یک ابزار اصلی و پایه‌ای توسعه کشور نگاه می‌کردیم و بر اساس آن برنامه‌ریزی می‌کردیم، اما هیچ وقت این اتفاق نیافتاده است. معدن را همیشه تقاضا محور و ابزار توسعه صنعت دیدیم که این بزرگ‌ترین اشتباه ما بود. زمانی که صنعت را ایجاد کردیم بر مبنای نیازهای صنایع ایجاد شده به سراغ اکتشاف مواد اولیه معدنی که نیاز است رفتیم. لذا همین اتفاقات و دستاوردهایی که تا کنون در معدن رخ داده خیلی خوب است و بیشتر از این نباید انتظار داشت.
گفتنی است، اگر رویکرد را از تقاضا محور به عرضه محور تغییر دهیم، یعنی معدن را به عنوان یک ابزار توسعه و به عنوان مبنای اصلی توسعه کشور ببینیم و به آن بپردازیم و برای آن هزینه کنیم و سرمایه‌گذاری انجام دهیم این اتفاق شدنی و می‌تواند مشکل اشتغال را در کشور را حل و ارزآوری بسیار مطمئن و قابل قبولی داشته باشد.
این فعال معدنی با تاکید بر اینکه در بخش معدن تقریبا هیچ اقدامی انجام ندادیم، ادامه داد: طی سال‌های گذشته در بخش صنعت وارد شدیم و نیازهای آن را شناسایی و مواد اولیه مورد نیاز را از معادن تامین کردیم. همه اینها در شرایطی است که رُخنِمون داشته، یعنی اکتشافات خیلی خاصی انجام ندادیم که ببینیم اعماق چه خبر است، چه چیزهایی داریم و چطور برنامه‌ریزی کنیم.
لذا به صورت سطحی مواد معدنی را برداشتیم و برای صنعتمان استفاده کردیم.
الزامات تحقق رویای معدن به جای نفت
دبیر انجمن سنگ پیرامون الزامات تحقق رویای معدن به جای نفت، خاطرنشان کرد: با توجه به موارد مذکور اگر معدن بخواهد به جای نفت قرار بگیرد اول از همه باید رویکرد عرضه محور به جای تقاضا محور در بخش معدن تغییر کند؛ یعنی الزاما معدن به شکل بخشی که استقلال دارد جدی گرفته شود و مباحث و مراحل مختلف آن تسهیل گردد و محصولات نیز اگر در کشور قابل استفاده است استفاده شود و اگر قابل استفاده نیستند به خارج از کشور صادر شود.
همچنین، اگر می‌خواهیم برای آن برنامه توسعه‌ای بنویسیم، پس از این که بضاعت معدن را درآوردیم و متوجه شدیم در کشور چه ذخایری داریم، بعد بر اساس آن بگوییم برای ایجاد ارزش افزوده بالاتر می‌شود این صنایع را نیز ایجاد کرد. این نگاه و رویکرد قطعا به موضوع توسعه پایدار و توسعه صادرات محور و توسعه ارزآور برای کشور منجر خواهد شد.
گفتنی است، نکتهای که در بخش نفت داریم را باید در بخش معدن نیز داشته باشیم؛ یعنی همه نفت را الزاما به محصولات پتروشیمی و پالایشگاهی تبدیل نمی‌کنیم و بخشی از آن را به صورت نفت خام می‌فروشیم. اگر این نگاه را به بخش معدن نداشته باشیم قطعا زمینه توسعه آن را نخواهیم داشت.
شایان ذکر است، در رابطه با سنگ آهن می‌توانم ادعا کنم که بخش عمده‌ای از توسعه سنگ آهن خصوصا در معادن سنگ آهن کوچک و متوسط مرحون فضایی است که در سال‌های گذشته برای بحث صادرات ایجاد شد و از ارزی که حاصل از صادرات بود این توسعه رخ داده وگرنه الآن در این جایگاه در بخش معدن نبودیم.
عسکرزاده در ادامه، با بیان اینکه دستیابی به این مهم به صورت مرحله به مرحله و اصلی ترین بخش، تغییر رویکرد به معدن است، توضیح داد: این تغییر رویکرد به معنی این است که در حوزه معدن رویکرد از تقاضا محور بودن به عرضه محور بودن باشد. بنابر این باید برای معادن کشور به صورت مستقل برنامه‌ریزی شود. نکته بعدی این است که تحقق شعار معدن به جای نفت در بین تمام ارکان حاکمیت جدی گرفته شود است.
چرا که تحریم‌ها برخلاف نفت، بر معدن تاثیری ندارد؛ یعنی معدن یک ماده نیست که بشود به راحتی آن را تحریم کرد و جلوی سیل مواد معدنی کشور چه به صورت ماده خام و چه به صورت فرآوری شده را گرفت؛ یعنی کاری که در تحریم‌ها رخ می‌دهد و نفت تحریم می‌شود در مورد معدن اتفاق نمی‌افتد.
وظیفه دولت چیست؟
دبیر انجمن سنگ آهن کشور در پایان این بخش از صحبت‌های خود، ضمن اشار به وجود بیش از ۷۰ نوع ماده معدنی در کشور، تاکید کرد: با توجه به ظرفیت‌ها و پتانسل‌های حوزه معدن، این حوزه به مراتب قابلیت‌های بیشتری نسبت به حوزه نفت دارد؛ چرا که اگر این حوزه با جدیت بیشتری توسعه پیدا کند می‌توان در توسعه پایدار و غیر قابل مهار کشور نقش داشته باشد؛ به همین دلیل طبیعی است که همه دستگاه‌های حاکمیتی و غیر حاکمیتی، دست به دست هم دهند و شرایط را برای توسعه معادن کشور فراهم سازند. لذا سازمان‌ها و مجموعه‌ها که در حال حاضر مانع تراشی می‌کنند و بخش معدن را دچار مشکل و محدودیت کرده‌اند. از وزارتخانه تا سازمان محیط زیست، منابع طبیعی، سازمان انرژی اتمی و…. شرایط را برای توسعه معادن کشور تسهیل کنند.
همچنین دولت باید تکلیف خود را با تغییر رویکرد به معدن روشن کند؛ یعنی اعلام کند در کشور معدنکاری لارج اسکیل یا اسمال اسکیل انجام خواهد شد و برای ورود به معدنکاری بزرگ مقیاس سرمایه گذاری‌های لازم در بخش اکتشاف را انجام شود و برای بهره‌برداری از بخش‌های بزرگ مقیاس، سرمایه‌گذار جذب کند و در فرآیند کار تسهیل ببخشد.
همچنین دولت باید محدوده‌های معدنی خارج محدوده‌های مشخص شده را در اختیار معدنکاران کوچک مقیاس قرار دهد و دخالتی در روند کاری آنها نداشته باشد.
