تامین مواد اولیه صنایع معدنی یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی صنعت و اقتصاد کشور است؛ چراکه صنایع پایین‌دستی زنجیره صنایع معدنی؛ مانند خودرو، ساختمان‌سازی، لوازم‌خانگی و… بدون مواد معدنی امکان ادامه حیات ندارند. بنابراین نباید تصور کرد که در صورت تبدیل‌شدن این چالش به یک بحران، تنها بخش معدن و صنایع معدنی آسیب خواهند دید.
شاید این اصلی‌ترین پاسخ برای این سوال باشد که چرا اکتشاف باید از اولویت‌های اصلی صنعت کشور به شمار آید؟ و چرا باید در حوزه توسعه بخش معدن و شناسایی ذخایر جدید سنگ‌آهن، کرد؟ بر اساس داده‌ها، منابع اکتشاف‌شده سنگ‌آهن کشور با لحاظ کردن میزان عیار و دانه‌بندی، درحال‌حاضر حدود ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تن برآورد شده که البته اختلافاتی در داده‌ها وجود دارد اما به‌طورکلی این منابع تنها تا حدود ۱۰ الی ۱۵ سال آینده پاسخگوی نیاز صنعت ماس است. به‌این‌ترتیب باید اذعان کرد درصورتی‌که اکتشافات جدیدی صورت نگیرد، تأمین مواد اولیه اصلی‌ترین چالش صنعت فولاد کشور در سال‌های آتی خواهد بود.
تقریباً حدود سه میلیارد و ۳۰۰ میلیون تن ذخایر قطعی سنگ‌آهن در کشور است. با توجه به اینکه سالانه حدود ۱۰۰ میلیون تن مصرف سنگ‌آهن خام را در صنایع داریم، سیاست‌گذاران تاکنون چندین بار اعلام کرده‌اند که محدودیت جدی در میزان ذخایر سنگ‌آهن کشور داریم و سال‌های باقیمانده ذخایر موجودمان با همین روند اکتشاف فعلی تقریباً نزدیک به ۱۵ سال است که برای نیاز صنایع ما وضعیت مناسبی نیست. بنابراین باید در یک برنامه‌ریزی منسجم و فشرده برای اکتشاف ذخایر جدید سنگ‌آهن و مواد حیاتی موردنیاز صنایع در کشور اقدام شود. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با ورود فعالیت‌های اکتشافی و بکارگیری روش‌های علمی مراحل شناسایی و پی‌جویی را انجام می‌دهد، که با این کار دولت وظایف حاکمیتی خود را انجام می‌دهد و با ورود به اکتشافات اولیه ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد.
ضرورت کشف ذخایر سنگ‌آهن
به گزارش روابط‌عمومی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور مدیرکل دفتر کانه‌آرایی و فرآوری مواد معدنی این سازمان گفت: درحال‌حاضر سرمایه‌گذاری در واحدهای فرآوری سنگ‌آهن بیش از نیاز فعلی انجام‌گرفته اما درحال‌حاضر در تأمین خوراک این واحدها دچار مشکل هستیم بنابراین در صنعت آهن سرمایه‌گذاری بایستی روی اکتشاف ذخایر جدید متمرکز شود. محسن محمدخانی، با بیان اینکه بر اساس اطلاعات موجود اکتشافی ذخایر سنگ‌آهن ایران در حدود ۳.۵ میلیارد تن است، خاطرنشان کرد: ۱۰ درصد این ذخایر را ذخایر هماتیتی تشکیل می‌دهد و در افق ۱۴۰۴ کشور قرار بود ظرفیت تولید فولاد به ۵۵ میلیون تن برسد که درحال‌حاضر ۳۳ میلیون تن آن محقق شده است. وی با تاکید بر اینکه درحال‌حاضر واحدهای فرآوری سنگ‌آهن در ظرفیتی پایین‌تر از ظرفیت اسمی خود فعالیت می‌کنند و تولیدات معادن سنگ‌آهن برای تأمین خوراک آنها کافی نیست، خاطرنشان کرد: درحال‌حاضر سالانه حدود ۱۰۰ میلیون تن سنگ‌آهن استخراج می‌شود، درحالی‌که صنایع فرآوری ظرفیت فرآوری ۱۶۰ میلیون تن کانسنگ آهن رادارند که با همین روند استخراج ذخایر فعلی بعد از ۲۰ تا ۲۵ سال به اتمام خواهد رسید. مدیرکل دفتر کانه‌آرایی و فرآوری مواد معدنی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور ادامه داد: درصورتی‌که ظرفیت تولید برای تأمین نیاز واحدهای فرآوری افزایش یابد و ضریب دسترسی واحدهای فرآوری به ماده معدنی را نیز در نظر بگیریم این زمان ۱۰ تا ۱۵ سال خواهد بود بنابراین نیازمند سرمایه‌گذاری در اکتشاف ذخایر جدید سنگ‌آهن هستیم. محمدخانی با بیان اینکه صنعت مس نسبت به صنعت سنگ‌آهن متفاوت است، تصریح کرد: ایران با اطلاعات اکتشافی فعلی با داشتن حدود ۶ درصد ذخایر مس دنیا، در این خصوص رتبه پنجم را به خود اختصاص داده ولی تولید مس سالانه در ایران حدود ۳۰۰ هزار تن و حدود ۱ درصد مس تولیدی دنیا است که سرمایه‌گذاری در استخراج، فرآوری و استحصال این فلز ارزشمند ضروری است و بر اساس میزان ذخیره در کشور سهم تولید ما باید ۶ برابر شود. وی با بیان اینکه معادن مس بزرگ در دنیا تیپ پورفیری هستند، گفت: یکی از پروژه‌های برنامه‌ریزی‌شده برای امسال پایش سامانه‌های مس پورفیری کشور از دیدگاه اکتشافی و فرآوری است و جمع‌آوری و تحلیل داده‌های، جغرافیایی، اکتشافی، کانی‌شناسی و متالورژی در ارتباط با این سامانه‌ها می‌تواند به مطالعات آتی اکتشافی و فرآوری جهت‌دهی کند.
سخن پایانی
ایران با دارا بودن یک درصد جمعیت جهان دارای ۷ ذخایر معدنی جهان است که بر همین اساس منابع عظیم زیرزمینی، موقعیت استثنایی جغرافیایی میان شرق و غرب و شمال و جنوب، بازار بزرگ ملی، بازار بزرگ منطقه‌ای با داشتن ۱۵ همسایه و ۶۰۰ میلیون جمعیت، سواحل دریایی طولانی، حاصلخیزی زمین با محصولات متنوع کشاورزی و باغی، اقتصاد بزرگ و متنوع بخش‌هایی از ظرفیت‌های کشور است که دست‌نخورده باقیمانده است. نوع منابع طبیعی و معدنی در کشور، فرصت ارتقای سهم معدن در تولید ناخالص ملی و بهره‌گیری از معادن در تولید ثروت ملی واگذار از اقتصاد نفتی مهم‌ترین این فرصت‌ها است درحالی‌که سهم منابع معدنی از تولید ناخالص ملی بسیار محدود است. کشور با تأمین مواد معدنی موردنیاز به‌عنوان چالش اصلی به همراه چالش نیروی انسانی متخصص، چالش منابع مالی و حجم سرمایه‌گذاری اکتشافی و چالش ساختاری و نقش‌های قانونی مواجه است. بنابراین چنانچه چالش‌های حاکم بر عملکرد حوزه معدن و صنایع معدنی مرتفع شوند، مشکلات حاکم بر بخش تولید فولاد مرتفع خواهد شد. به‌این‌ترتیب صنعت فولاد می‌تواند نقش اثرگذارتری را در توسعه اقتصاد و اشتغالزایی کشور بر عهده بگیرد و مسیر توسعه صنعتی را هموار کند.
