صنعت معدن در دنیای امروز با چالش های جدی روبه رو است. دنیای امروز به مراتب پیچیده تر و رقابتی تر از دهه های گذشته است. یکی از ویژگی های مهم این دنیای جدید عدم پایداری و پیچیدگی محیطهای اقتصادی و زیست محیطی است. این پیچیدگی ها به ویژه در بخش معدن محسوس تر است. ورود تکنولوژی های جدید ظهور کاربردهای نوین مواد معدنی محدودیتهای انرژی و تأثیرات ناشی از بازارهای مالی جدید نظیر رمزارزها، صنعت معدن را به فضایی نامشخص و مبهم تبدیل کرده است. بنابراین در چنین شرایطی باید از تصمیم گیریهای دستوری و تک بعدی فاصله بگیریم و به سمت تصمیم گیریهای مشارکتی و مبتنی بر تحقیقات میدانی حرکت کنیم. یکی از مشکلات اصلی در ایران عدم شفافیت در ساختارهای مدیریتی و اجرایی صنعت معدن .است هنوز جایگاههای دقیق مسئولان در بخش معدن و نحوه تصمیم گیریها مشخص نیست. این ابهامات در نظام مدیریتی باعث ایجاد مشکلاتی در فرایند تصمیم گیری و همچنین در تحقق اهداف بلندمدت صنعت معدن شده است. در کشور ما ذینفعان مختلف از جمله کارگران کارفرمایان، پیمانکاران و معدن داران در فرایند تدوین استراتژیهای کلان صنعت معدن به طور مؤثر مشارکت ندارند.
در شرایط پیچیده ای که اقتصاد جهان و ایران با آن روبه رو است تصمیمات مدیریتی و استراتژیک باید به صورت جمعی و مشارکتی اتخاذ شود تا از ظرفیتهای تمامی ذینفعان به طور بهینه استفاده شود. علاوه بر این در بسیاری از مواقع سیاستهای دولت نیز به طور غیر مستقیم به بخش معدن آسیب میزنند. به عنوان مثال، تصمیمات دستوری در مورد قیمت گذاری مواد معدنی و قطعی های مکرر برق و گاز باعث شده است که هزینههای تولید معادن افزایش یابد و این امر بر سودآوری آنها تأثیر منفی بگذارد. سیاستهای دولت در بخش معدن به ویژه در حوزه قیمت گذاری و تأمین ،انرژی مشکلات زیادی برای این صنعت ایجاد کرده است. اعمال قیمت گذاری دستوری که با هزینه های تولید همخوانی ندارد باعث شده که بسیاری از معادن نتوانند به درستی فعالیت کنند و بهره وری مناسبی داشته باشند. به علاوه قطعی های برق و گاز نیز تولید معادن تأثیرگذار بوده و هزینه های اضافی به دنبال دارد. این مسائل ریسکهای سرمایه گذاری را افزایش داده و باعث شده است که بخش معدن نتواند به درستی از ظرفیتهای خود استفاده کند. در شرایط فعلی برای حل این مشکلات و بهبود وضعیت صنعت معدن باید رویکرد تصمیم گیری مشارکتی و مبتنی بر مشورت با تمامی ذینفعان و کارشناسان این حوزه اتخاذ شود. در واقع تصمیمات باید بر اساس داده ها و تحلیلهای علمی و میدانی باشد تا بهترین استراتژیها برای رشد و توسعه صنعت معدن کشور تدوین شود در سطح جهانی صنعت معدن در حال تجربه تحولات گسترده ای است. کشورهای مختلف و به ویژه در خاورمیانه سرمایه گذاری های کلانی در بخش معدن انجام دادهاند برای مثال عربستان سعودی در چند سال اخیر بیش از ۵۵۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری در بخش معدن انجام داده است همچنین کشورهای توسعه یافته نظیر کانادا و استرالیا نیز در زمینه اکتشاف معادن سرمایه گذاریهای فراوانی کرده اند. این در حالی است که ایران با وجود داشتن منابع معدنی غنی، نتوانسته است به اندازه کافی در این حوزه سرمایه گذاری کند و فعالیتهای اکتشافی در کشور نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر بسیار کند .است به عنوان نمونه ایران در سالهای اخیر حدود ۵۰ میلیارد دلار در بخش معدن سرمایه گذاری کرده است، در حالی که کشورهایی مانند کانادا و استرالیا در سالهای اخیر میلیاردها دلار در این بخش سرمایه گذاری کرده اند و در نتیجه، سطح فعالیتهای اکتشافی و حفاریهای آنها بسیار بیشتر از ایران است. این اختلاف در میزان سرمایه گذاری و میزان حفاری در ایران و کشورهای توسعه یافته نشان دهنده این است که ایران در بخش معدن نسبت به رقبای جهانی خود عقب مانده است. برای جبران این عقب ماندگی و به منظور همراستا شدن با روند جهانی ایران نیازمند تدوین استراتژیهای دقیق و مشارکتی است این استراتژیها باید بر اساس واقعیتهای موجود و با توجه به شرایط جهانی صنعت معدن طراحی شوند به ویژه با توجه به افزایش قیمت فلزات گرانبهایی همچون طلا و مس ضروری است که ایران به طور جدی تر به حوزه و استخراج معادن توجه کند.
اكتشاف برای حل چالشهای صنعت معدن در ایران و به منظور افزایش بهره وری و توان رقابتی کشور در این صنعت باید به طور جدی به تدوین استراتژیهای بلندمدت و کوتاه مدت پرداخت این استراتژیها باید به گونه ای طراحی شوند که بتوانند تمامی جنبه های صنعت معدن از جمله اکتشاف، استخراج فرآوری و صادرات مواد معدنی را پوشش دهند برای این منظور ضروری است که تصمیمات مبتنی بر مشورت و همکاری با تمامی ذینفعان اتخاذ شود و از ظرفیتهای آنها برای رسیدن به اهداف بلندمدت استفاده شود.
علاوه بر این برای موفقیت در صنعت معدن ایران نیازمند یک رویکرد اقتصادی و مدیریتی یکپارچه است که قادر باشد از ظرفیتهای موجود به طور بهینه استفاده کند و به طور هم زمان چالش ها را به درستی مدیریت .کند در این راستا باید تمام اقدامات بر اساس اولویتها و اهداف مشخص شده در یک نقشه راه استراتژیک صورت گیرد.
در نهایت صنعت معدن در ایران نیازمند یک تحول جدی است. با توجه به تحولات جهانی در صنعت معدن و نیاز به استراتژیهای بلندمدت و کوتاه مدت ایران باید از رویکردی مشارکتی و مبتنی بر شفافیت برای تصمیم گیری های کلان استفاده کند. این رویکرد میتواند به طور مؤثــر بــه حــل مشکلات ساختاری و اقتصادی بخش معدن کمک کند و
صنعت معدن کشور را در سطح جهانی رقابتی تـــــر همچنین لازم است که برای جذب سرمایه گذ خارجی و داخلی از سیاستهای حمایتی مناسب بهره ب شود و تمامی ذینفعان در فرایند تصمیم گیری های کلیدی مشارکت داشته باشند.
دکتر سید سهراب حسینی
نایب رئیس دوم هیأت مدیره اتحادیه حفاران غیرنفتی
منبع: روزنامه اطلاعات بورس
