برداشت بی‌رویه آب، عامل اصلی فرونشست زمین

بارها خبر فرو نشست زمین را شنیده‌ایم اما اینجا این پرسش مطرح می‌شود که چنین فرآیند زمین‌شناسی به چه دلیل رخ می‌دهد.

فرونشست حرکت قائم رو به پایین سطح زمین در مقیاس بزرگ در اثر برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی است. زمانی که این پدیده رخ دهد، زمین حالت آبگیری خود را از دست می‌دهد و امکان بازگشت به حالت اولیه را ندارد. یکی از مهم‌ترین دلایل رخ دادن این مهم، برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب‌های زیرزمینی است. زمانی‌که برداشت از سفره‌ آب زیرزمینی بیشتر از حد مجاز شود، فرونشست زمین یک روند طبیعی است و احتمال تبدیل شدن آن منطقه به کانون گرد و غبار زیاد می‌شود. برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی کشور موجب شده است میزان افت سالانه سطح آب سفره‌های زیرزمینی در بیشتر دشت‌های کشور به حد بحرانی برسد. از ۶۰۹ دشت کشور، تا سال ۱۳۹۴ تعداد ۳۰۹ دشت از نظر توسعه برداشت آب زیرزمینی ممنوع اعلام شده است، ۳۰۰ دشت دیگر نیز فاقد منابع آب زیرزمینی شیرین قابل توجه یا دارای آب‌های شور فاقد کیفیت مناسب هستند. ممکن است این پرسش مطرح شود که کارخانه‌های آب معدنی نیز تاثیر ملموسی بر کاهش میزان حجم سفره‌های آب زیرزمینی برجای می‌گذارند اما در حقیقت این چنین نیست. دلیل من این است که کارخانه‌های بسته‌بندی آب، خارج از شهرها و در کوهستان‌ها تاسیس شده‌اند و اگر کارخانه‌ای بخواهد از سفره‌های آب زیرزمینی برداشت کند میزان برداشت بسیار محدود است و باعث فرونشست زمین نخواهد شد. آن چیزی که باعث فرونشست زمین می‌شود، تعدد چاه‌ها در یک بستر و دشت است زیرا برخی از کشاورزان اقدام به حفر چاه‌های غیرقانونی می‌کنند. آماری از تعداد چاه‌های غیر مجازی که بدون پروانه حفر شده‌اند وجود ندارد اما با درصد عمده‌ای از چاه‌های مجاز برابری می‌کند که این اتفاق به‌دلیل نبود کنترل رخ می‌دهد.
پیمان فروهر / دبیر انجمن تولیدکنندگان آب‌های معدنی و آشامیدنی ایران