بهره‌وری، الزامی برای تداوم سودآوری
در عصر حاضر ارتقای بهره‌وری به‌عنوان استراتژی بهبود عملیات تولید موردتوجه قرار دارد. توجه به پارامترهای بهره‌وری زمینه سودآوری عملکردی شرکت‌های گوناگون را فراهم می‌کند.
مقدار و نرخ رشد بهره‌وری تاثیر بسزایی بر روند تولید و رقابت‌پذیری محصولات در بازار جهانی و… دارد. بهره‌وری بازتابی از رابطه میان منابع مصرف‌شـده و محصول تولیدشده، ضمن بررسی کارآیی، اثربخشی و کیفیت محصول است. درنتیجه مصرف کمتر منابع، بازدهی بیشتر، ساخت بهتر بدون دوباره‌کاری، کاستن از زمان انتظار تولید و کاهش بهای تمام‌شده همراه با بهبود کیفیت محصول زمینه ارتقای بهره‌وری را فراهم می‌کند. این شاخصه به‌ویژه در صنایع معدنی اهمیت دارد. برای بررسی وضعیت بهره‌وری در این صنایع با فعالان صنایع معدنی گفت‌وگو کرده‌ایم. این فعالان صنعتی اعتقاد دارند بهره‌وری در حوزه‌های گوناگونی همچون مواد اولیه، قطعات و تجهیزات، نیروی انسانی و استراتژی تولید موضوعیت پیدا می‌کند.
بهره‌وری، الزامی برای تداوم سودآوری
علی محمدی، مدیرعامل شرکت فولاد ارفع در گفت‌وگو با صمت ضمن تاکید بر اهمیت و توجه به شاخصه‌های بهره‌وری در صنایع مختلف از جمله فولادسازی، تاکید کرد: جدید یا قدیمی بودن فناوری‌های مورداستفاده در مسیر تولید، مصارف انرژی، نیروی انسانی، نوع سرمایه‌گذاری، سیستم‌های حمل‌ونقل، قدمت ماشین‌آلات و تجهیزات، راندمان تولید و… همگی از عوامل اثرگذار بر بهره‌وری تولید در صنایع گوناگون هستند.
این فعال صنعت فولاد افزود: توجه به مفهوم بهره‌وری و تلاش برای ارتقای این مفهوم، اثرات مطلوب بسیاری بر بهبود وضعیت مالی شرکت‌ها دارد. ازجمله این اثرات مثبت می‌توان به کاهش هزینه مواد اولیه، آب، برق، گاز و سوخت مصرفی، نگهداری و تعمیرات، کاهش ضایعات و در نهایت کاهش بهای تمام‌شده اشاره کرد. همچنین با تمرکز بر دارایی‌های مولد می‌توان ارزش‌افزوده بیشتری خلق کرد. نتیجه این فعالیت‌ها و اقدامات به‌طور قطع به سودآوری هرچه بیشتر شرکت‌ها منجر خواهد شد.
شاخصه‌های یادشده در صنعت فولاد نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند. محمدی با اشاره به این نکته که ایران در میان ۱۰ فولادساز برتر جهان جای دارد، گفت: صنعت فولاد ایران در جایگاه ویژه‌ای قرار دارد. ایران همواره توانسته با وجود محدودیت‌های داخلی و تحریم‌های ظالمانه بین‌المللی سهم مناسبی را در بازارهای هدف جهانی به‌دست آورد. البته این بدان معنا نیست که ما در همه حوزه‌های این صنعت مطابق با اصول بهره‌وری فعالیت می‌کنیم.
بهبود فرآیند تولید در دنیای مدرن
محمدی در ادامه تاکید کرد: استفاده از فناوری‌های روز در مسیر تولید، زمینه ارتقای بهره‌وری را در مجموعه‌های مختلف فراهم می‌کند. یعنی با بکارگیری فناوری‌های نوین جهان و حرکت به سمت سطوح اتوماسیون پیشرفته می‌توانیم شاهد افزایش بهره‌وری بنگاه تولیدی باشیم. فناوری‌اطلاعات و ارتباطات می‌تواند تحولی شگرف در این زمینه ایجاد کند؛ بنابراین از اینجا به بعد باید بر آینده متمرکز شویم و ببینیم مسیری که در سال‌های آینده پیش‌روی شرکت‌های فولادی ترسیم می‌شود به کجا خواهد رفت؟
شرکت‌های فولادی بزرگ در سطح دنیا همچون فولادسازان چین، هند، ژاپن، کره جنوبی و اتحادیه اروپا هر کدام به نوعی حرکت به سمت استفاده از فناوری‌های انقلاب صنعتی چهارم را آغاز کرده‌اند. این فناوری‌ها منجر به تغییرات بزرگی در صنعت فولاد خواهند شد.
به‌عنوان نمونه به شرکت‌های فولادساز این امکان را می‌دهند تا زمان نگهداشت موجودی را کاهش داده و نسبت به نیاز مشتری چابک‌تر عمل کنند. یا با استفاده از همین فناوری‌ها کنترل بسیار دقیق و کاملی بر فرآیند تولید داشته باشند که خود منجر به بهینه‌سازی عملیات، صرفه‌جویی در هزینه و زمان و افزایش بهره‌وری خواهد شد. در پایان باید تاکید کرد که بهبود بهره‌وری و بالا رفتن بازده تولید، افزایش کارآیی و اثربخشی در نگهداری و تعمیرات با هوش مصنوعی و تحلیل پیشرفته، پیش‌بینی نرخ و میزان بهینه تولید با الگوریتم‌های نوین و استفاده از چاپ ۳بعدی برای تولید قطعات یدکی تنها بخشی از دستاوردهایی است که می‌توان از انقلاب صنعتی چهارم در صنعت فولاد انتظار داشت.
محمدی در ادامه تاکید کرد: تلاش برای ارتقای بهره‌وری نتایج مثبتی را برای مجموعه به همراه خواهد داشت. استفاده از فناوری‌های جدید، فرهنگ‌سازی و بهینه‌سازی مصارف انرژی، ارتقای توانمندی سرمایه‌های انسانی، سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مولد، بکارگیری سیستم‌های حمل‌ونقل مدرن، به‌روزآوری ماشین‌آلات و تجهیزات تولید و پشتیبانی، استفاده حداکثری از ظرفیت کارخانه، تامین مواد اولیه مصرفی و قطعات یدکی با کیفیت، تحول در سیستم‌های اطلاعاتی و اتوماسیون یکپارچه، توسعه شایستگی‌های رهبران و تامین اقتصادی و پایدار منابع مالی را به همراه دارد.
این فعال صنعت فولاد در پاسخ به سوالی مبنی بر تولید واحدهای صنعتی با ظرفیتی به مراتب پایین‌تر از ظرفیت اسمی، گفت: تولید با ظرفیت پایین به منزله فعالیت با راندمان پایین است. در چنین شرایطی، شما از تمام منابع و قابلیت‌های خود در جهت تحقق اهداف بهره نمی‌برید؛ بنابراین با اتلاف منابع روبه‌رو هستیم که زمینه کاهش بهره‌وری را فراهم می‌کند.
در همین حال، اگر هزینه‌ها را به ۲ گروه ثابت و متغیر تقسیم کنیم و بپذیریم که هزینه‌های ثابت برخلاف هزینه‌های متغیر ارتباطی به میزان تولید ندارند پس عملا داریم با هزینه‌های ثابت یکسان میزان تولید کمتری انجام می‌دهیم که این خود با بهره‌وری در تضاد است.
وی در پایان و در پاسخ به سوالی مبنی بر اهمیت بهره‌وری منابع انسانی و اثرگذاری آن در فرآیند تولید، گفت: با توانمندسازی کارکنان از طریق گذراندن دوره‌های آموزشی موثر و با کیفیت و همچنین سرمایه‌گذاری لازم جهت تقویت تیم رهبری می‌توان به سمتی حرکت کرد که هم دارای سرمایه‌های انسانی ارزشمند و با دانش و تجربه کافی باشیم و هم شایستگی‌های رهبران سازمان را توسعه دهیم. آنچه مسلم است این است که در کنار سایر عوامل موثر بر بهره‌وری می‌توانیم با تکیه بر سرمایه‌های انسانی متخصص و کارآزموده به‌عنوان تنها عنصر بی‌رقیب و غیرقابل کپی در عصر رقابتی امروز پیروزمندانه بر قله بهره‌وری بایستیم.
شاخصه‌های رشد
ابراهیم جمیلی، مدیرعامل شرکت زرین‌معدن آسیا در گفت‌وگو با صمت و درباره الزامات ارتقای بهره‌وری در مسیر تولید صنایع معدنی اظهارکرد: تداوم فعالیت یک مجموعه تولیدی بدون توجه به پارامترهای بهره‌وری ممکن نیست. منظور از بهره‌وری این است که با افزایش راندمان و کاهش نرخ تمام‌شده، محصولی با کیفیت قابل‌قبول و رقابت‌پذیر تولید کنیم. وی افرود: صنعت سرب و روی نیز از این موضوع مستثنا نیست و فعالان این صنعت همچون سایر صنایع باید برای تداوم فعالیت خود شاخص‌های مرتبط با رشد بهره‌وری را موردتوجه قرار دهند.
جمیلی در ادامه اظهارکرد: توجه به شاخصه‌های رشد بهره‌وری از الزامات اولیه برای ارتقای این شاخصه به‌شمار می‌رود. چنانچه بخواهیم در بازارهای جهانی حضور فعالی داشته باشیم و تولیدات‌مان از قابلیت رقابت در سطح بین‌المللی برخوردار باشند؛ باید الزامات و شاخصه‌های بهره‌وری مورد توجه قرار گیرند.
این فعال صنایع معدنی گفت: بسیاری از تولیدکنندگان و فعالان صنعتی ضمن اذعان به اثرگذاری شاخصه‌های یادشده در تلاش هستند تا بهره‌وری را افزایش دهند. البته همچنان برخی واحدهای تولیدی در این زمینه با چالش‌هایی روبه‌رو هستند. این ضعف اغلب به‌دلیل عدم‌توان سرمایه‌گذاری برای آنها یا کاستی‌هایی که برای تامین ماشین‌آلات و فناوری وجود دارد، حاصل می‌شود؛ بنابراین همه شاخصه‌های بهره‌وری ازسوی تولیدکنندگان رعایت نمی‌شود. مدیرعامل شرکت زرین‌معدن آسیا خاطرنشان کرد: بهره‌گیری از فناوری‌های نوین یکی از الزامات تولید با بهره‌وری بالاست. برهمین اساس نیز ما در پژوهشکده‌ای در زمینه فناوری‌های نوین فعالیت می‌کنیم و در این زمینه موفقیت‌هایی را نیز کسب کرده‌ایم. چنانچه این پژوهش‌ها به مرحله نهایی برسد، نتایج آن را در اختیار صنایع قرار خواهیم داد.
جمیلی در پایان و در پاسخ به سوالی مبنی بر نقش منابع انسانی در ارتقای بهره‌وری گفت: متاسفانه در طول سالیان گذشته، تلاش چندانی برای آموزش نیروی انسانی ماهر انجام نشده است؛ بنابراین این آموزش باید در اولویت قرار گیرد تا سوددهی واحدهای تولیدکننده افزایش یابد. در پایان اینکه رشد بهره‌وری از الزامات اساسی افزایش سوددهی واحدهای تولیدی به‌شمار می‌رود. چنانچه این شاخصه‌ها موردتوجه قرار گیرند، سوددهی واحدهای تولیدی افزایش می‌یابد؛ بنابراین تولیدکنندگان باید این پارامترها را موردتوجه قرار دهند تا با موفقیت هرچه بیشتر، تولید خود را ادامه دهند.
سخن پایانی
بهره‌وری در دهه‌های اخیر موردتوجه سازمان‌های گوناگون قرار گرفته تا جایی‌که در عصر حاضر نمی‌توان نسبت به شاخصه‌های بهره‌وری بی‌تفاوت بود. ماشین‌آلات و تجهیزات، فناوری، مواد و انرژی، منابع انسانی، روش‌های کار و مدیریت همگی از مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر بهره‌وری هستند. براساس فاکتورهای یادشده، فعالان صنعتی و معدنی تلاش می‌کنند با ارائه راهکارهایی همچون کاهـش ضایعات، نوسازی و توسعه فناوری، استفاده از اسـتعدادها، تـوجه به کارکنـان، ایجـاد تـعهد در کارکنان، انگیزه‌بخشی به کارکنان و تـوجه به تغییر برای ارتقای بهره‌وری در شرکت‌ها بکوشند.