تانزانیت که گفته می‌شود هزاران بار کمیاب‌تر از الماس است، حکایت غریبی در تانزانیا دارد. این کشور افریقایی تنها نقطه‌ای از جهان است که ذخایر این سنگ بسیار قیمتی را در خود جای داده است اما کمبود دانش و مهارت کافی، مانع بهره‌برداری درست از ذخایر این جواهر محبوب است.

حکایت تانزانیت در تانزانیا
به گزارش صمت تانزانیت یکی از جذاب‌ترین جواهرهای دنیاست که تنها در شمال تانزانیا و در شرق افریقا پیدا می‌شود.
در کل، این کشور سالانه بیش از یک میلیارد دلار از معادنش درآمد کسب می‌کند هر چند بنا بر گزارش ابوبکر فامائو، خبرنگار بی‌بی‌سی، شرایط کار برای معدنچیان تانزانیایی بسیار سخت است و کودکان به صورت غیرقانونی در برخی از معادن آن به کار گرفته می‌شوند، اما در هر حال ذخایر تانزانیت ظرفیت اقتصادی قابل توجهی برای تانزانیا به شمار می‌آید. این صنعت نیاز مبرمی به تغییرات عمده و اصلاحات ساختاری دارد. درحال‌حاضر، ارزش بازار فروش تانزانیت در سراسر جهان چیزی حدود ۵۰ میلیون دلار امریکاست اما دریچه‌های این فرصت به سرعت در حال بسته شدن است زیرا احتمال جبران سرمایه‌گذاری‌های کوتاه مدت و بهره‌وری از این منابع کمیاب به دلیل عمر کوتاه معادن، محدود است. در این زمینه، نیاز به مشارکت فعال دولت تانزانیا برای اجرای موفقیت‌آمیز پروژه‌ها و اصلاحات گسترده صنعتی است و تا به حال دولت تانزانیا فعالیت‌های چشمگیری در این زمینه نداشته است.
دولت، نخستین بار در سال ۱۹۷۱ میلادی (۱۳۵۰ خورشیدی) وارد این جریان شد و در همان زمان تمام معادن را ملی اعلام کرد، اما با وجودی که کنترل قانونی معادن را در اختیار داشته، به دلیل کمبود دانش و نیروی انسانی برای راه‌اندازی کامل معادن، موفقیت چشمگیری به‌دست نیاورده است.
در نهایت، استخراج معادن از جمله ذخایر تانزانیت به بخش خصوصی واگذار شد اما در سال ۲۰۰۳ میلادی (۱۳۸۲ خورشیدی) بار دیگر دولت، مداخله و صادرات سنگ‌های تراش نخورده بالای یک قیراط را ممنوع اعلام کرد. البته این قانون، بسیار ضعیف اجرا شد و مقامات در مبارزه با قاچاق کالای معدنی شکست خوردند. بنابراین، حجم زیادی از سنگ‌های قیمتی تراش‌نخورده همچنان از کشور خارج می‌شد و به رشد فعالیت‌های قانونی تجاری لطمه می‌زد.
این وضعیت نامطلوب استخراج و تجارت تانزانیت برآمده از کمبود دانش و مهارت در توسعه صنعت ادامه داشت تا اینکه شرکت «تانزانیت وان» در تانزانیا تاسیس و تبدیل به بزرگترین و از نظر علمی پیشرفته‌ترین مرکز استخراج و فروش تانزانیت در جهان شد. تانزانیت‌وان را یک شرکت خصوصی در تانزانیا به عنوان «ریچلند ریسورسز» راه‌اندازی کرد. هر چند پس از ثبت این شرکت از سال ۲۰۰۴ میلادی (۱۳۸۳ خورشیدی) تاکنون تنها به دفعات انگشت‌شماری فعالیت‌های آن سودآور بوده است.

آشنایی با تانزانیت
تانزانیت، کریستال چند رنگی است که به دلیل ویژگی ۳رنگ بودن خود بسیار مورد توجه است. این سنگ بستگی به زاویه چرخش کریستال‌های درون، رنگ‌های آبی کبود، ارغوانی و کبود را به نمایش می‌گذارد. همچنین این گوهر، زمانی که به آن نور مستقیم تابانده شود، تنوع رنگی را نشان می‌دهد. رنگ آبی در تانزانیت زمانی که آن را در زیر نور مهتابی قرار می‌دهیم و رنگ ارغوانی در زیر نور لامپ‌های رشته‌ای نمودار می‌شود. تانزانیت زمانی که به شکل تراش‌نخورده باشد، به طور معمول به رنگ قهوه‌ای متمایل به قرمز است و با استفاده از روش گرمادهی می‌توان رنگ آبی را از این نوع سنگ استخراج کرد. نام سنگ تانزانیت را گروه جواهری تیفانی با توجه به مکان کشف این گوهر، روی آن نهادند. در سال ۲۰۰۲ میلادی (۱۳۸۱ خورشیدی) سازمان تجاری سنگ قیمتی امریکا تانزانیت را به عنوان سنگ ماه تولد دسامبر (آذر و دی) انتخاب کرد. این انتخاب نخستین تغییر در جدول سنگ‌های ماه تولد از سال ۱۹۱۲ میلادی (۱۲۹۱ خورشیدی) به شمار می‌رفت.

ارزش‌گذاری رنگ تانزانیت
هیچ روش قابل قبولی برای ارزش‌گذاری رنگ تانزانیت در جهان وجود ندارد یعنی زمانی که نوری را به این جواهر بتابانیم، کریستال‌های ناهمسان آن، نور را در جهت‌های گوناگون منعکس می‌کنند و بنابراین رنگ‌های متفاوتی را از هر ۳ محور نوری جذب می‌کنند. براساس همین ویژگی، رنگ‌های بیشماری با نشانه‌های گوناگون، از جذب نور ایجاد می‌شوند. این رنگ‌ها عبارتند از: بنفش مات، ارغوانی، آبی، فیروزه‌ای، سبز، زرد، قهوه‌ای و قرمز. پس از فرآوری، جواهر تانزانیت دو رنگ می‌شود که محدوده رنگی بین ارغوانی متمایل به آبی تا آبی متمایل به ارغوانی را دربردارد.
موسسه گوهرشناسی امریکا نیز سنگ تانزانیت را در گروه یک سنگ قیمتی قرار داده است. این رتبه به این معنی است که این جواهر به شکل معمول پاک است. جواهری که ناخالصی‌های درون آن را بتوان با چشم غیرمسلح دید، با نرخ بسیار کمی در بازار داد و ستد می‌شود.