روندها و چشم انداز فعالیت های اکتشافی در جهان
روندها و چشم انداز فعالیت های اکتشافی در جهان
بخش اول
تهیه و تنظیم: دکتر انوشیروان کنی
سوتیترها:
*هزینههای فزاینده اکتشافی در کنار کاهش قیمت برخی کالاهای معدنی که طی چند سال گذشته شاهد آن بودهایم، باعث رویگردانی سرمایهگذاران از فعالیت های اکتشافی شده است. گرچه میزان هزینههای اکتشافی طی این سال ها رقم ثابتی داشته است، اما افزایش هزینههای اکتشافی در عمل باعث کمتر شدن میزان این فعالیت ها در مکان های مختلف شده است.
*کانادا مقصد اصلی فعالیت های اکتشافی در سال ۲۰۱۴ میلادی به لحاظ تعداد نواحی فعال در سال ۲۰۱۴ میلادی بوده و بهدنبال آن استرالیا، آمریکای لاتین، مابقی جهان و آفریقا قرار دارند.
*طی دوره ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۲ میلادی که طلا قیمتی افزایشی داشت، تو.لیدکنندگان اصلی این فلز گرانبها برداشت کانسنگ کمعیار را با حفظ سود مطلوبی در دستور کار قرار دادند و برخی شرکت های اکتشافی فعالیت خود را بر کانسارهای کمعیار قدیمی متمرکز کردند.
بخش اول این گزارش تحلیلی را در ادامه می خوانید. بخش دوم و پایانی این گزارش در شماره بعد چاپ و منتشر خواهد شد.
خلاصه فعالیت های اکتشاف معدنی در جهان در سال ۲۰۱۴ میلادی بر اساس دادههای منابع صنعتی، مقالات منتشره و نیز متخصصان مرکز ملی اطلاعات معدنی و سازمان زمینشناسی ایالات متحده (USGS) تدوین شده و اطلاعاتی در زمینه بودجه اکتشافی (بر اساس ناحیه و کانسار)، کشفیات و نواحی با اهمیت اکتشافی، برنامههای اثرگذار بر صنایع اکتشافی توسط دولت های مختلف را فراهم میآورد که در مجموع میتواند بهعنوان تحلیلی از روند آتی صنایع معدنی درنظر گرفته شود.
این گزارش نشان می دهد که در سال های پایانی قرن بیستم عمده فعالیت های اکتشافات جهانی توسط شرکت های استرالیایی، کانادایی و آمریکایی صورت میگرفت. شرکت هایی که مقرشان در این کشورهاست به فعالیت های جهانی خود ادامه میدهند و بیشترین بودجههای اکتشافی در سال ۲۰۱۴ میلادی را در سطح جهان هزینه کردهاند.
شرکت های معدنی حدود ۱۱.۹ میلیارد دلار در زمینه زیرساخت های آبی در سال ۲۰۱۳ میلادی هزینه کردنده اند که حاکی از رشدی ۲۵۰ درصدی نسبت به سال ۲۰۰۹ میلادی است.
برخی از شرکت های معدنی بهدنبال استفاده از انرژی های تجدیدپذیر بهعنوان راهکاری بلندمدت جهت مقابله با قیمت های فزاینده سوخت، الزامات زیستمحیطی، و افزایش تقاضا برای منابع انرژی هستند.
سه دسته از اطلاعاتی که در این نوشتار گزارش شده و مورد ارزیابی قرار گرفته، عبارتند از:
۱. آمارهای بودجه که بر اساس قیمت های جاری دلار آمریکا توسط شرکت فلزات و معدنکاری SNL در شارلوتسویل، ایالت ویرجینیا تهیه شده است.
۲. فعالیت های ناحیهای و محلی که در سال ۲۰۱۴ میلادی توسط سازمان زمینشناسی ایالات متحده (USGS) رصد شده است.
۳. رویدادهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی منطقهای که از منابع و مباحث منتشره مورد اطمینان بهدست آمده است.
این نکته هم شایان یادآوری است که چون منابع مختلفی در فرآیند استخراج دادههای این گزارش مورد استفاده قرار گرفته، ممکن است آمارهای ارائه شده با برخی از دیگر گزارشات در تناقض باشد.
دادههای SNL به جمعبندی بودجه شرکت ها برای فعالیت های اکتشافی در مورد ۱۹ ماده معدنی غیرنفتی در سال ۲۰۱۴ میلادی در جهان میپردازد که شامل فلزات قیمتی (طلا، فلزات گروه پلاتین و نقره)، فلزات پایه (کبالت، مس، سرب، مولیبدن، نیکل، قلع و روی)، مواد حجیم (سنگآهن، فسفات و پتاس)، و کانسارهای خاص (الماس، لیتیوم، نیوبیوم، عناصر نادر خاکی، تانتالوم و اورانیوم) است. شرکت هایی که از بودجه اکتشافی یک صد هزار دلار و بیشتر برخوردارند از سال ۱۹۹۹ میلادی در ارزیابی های شرکت SNL لحاظ شدهاند؛ تخمین های این شرکت شامل بیوکسیت، زغالسنگ و نفت و گاز نمیشود. همچنین، گرچه بودجه اکتشاف سنگآهن از سال ۲۰۱۱ میلادی درنظر گرفته میشود، اما در گزارش جداگانهای بررسی میشود. گزارش ارزیابی شرکت SNL در سال ۲۰۱۴ میلادی قریب به ۹۵ درصد بودجه جهانی اکتشاف مواد معدنی غیرآهنی و غیرسوختی را لحاظ میکند و ۵ درصد باقی مانده مربوط به فعالیت های صورت گرفته توسط شرکت های خصوصی است که با SNL همکاری نمیکنند، یا شرکت های دولتی که جزئیات بودجه خود را منتشر نمیکنند.
تحلیل های سازمان زمینشناسی ایالات متحده (USGS) بر اساس گزارشات متخصصان مرکز ملی اطلاعات معدنی این سازمان، گزارش صنایع مختلف و نیز آمارهای منتشره در مجلات اقتصادی-تجاری تدوین میشود که بیش از ۸۰ ماده معدنی غیرسوختی از جمله فلزات پایه، الماس و فلزات قیمتی را دربرمیگیرد. گزارش سال ۲۰۱۴ میلادی این سازمان روند فعالیت های اکتشافی بین سال های ۲۰۰۴ و ۲۰۱۴ میلادی را دربرمیگیرد و علاوه بر ذکر نواحی اکتشافی، میزان فعالیت ها به تفکیک ماده معدنی و نیز عوامل تاثیرگذار بر این فعالیت ها را نیز شامل میشود.
باید بهخاطر داشت که محدودیت های متعددی در تفسیر تغییرات مشاهده شده در ارزیابی های سالانه وجود دارد که ناشی از تغییرات جهانی هزینههای انرژی، نیروی کار، مواد مصرفی و خدمات مرتبط با فعالیت های معدنی است. درنتیجه، بودجه اکتشافی یک میلیون دلاری تخصیص داده شده در سال ۲۰۱۴ میلادی منجر به فعالیت های محدودتری به نسبت سال ۲۰۴ میلادی، خواهد شد.
فضای اقتصاد جهانی و نوسانات نرخ ارز و ارزش مبادلات ارزی در طول زمان نیز میتواند بر الگوی کسب و کار کشورهای مختلف تاثیر گذارد. نوشتار حاضر تنها به مقایسه فعالیت های اکتشافی در جهان بر مبنای قیمت جاری دلار آمریکا میپردازد تا امکان مقایسه کالاها و نواحی مختلف معدنی را تسهیل کند. همچنین میزان سرمایهگذاری اکتشافی به مقیاس عملیات طراحی شده نیز بستگی دارد. عملیات بزرگ مقیاس اکتشافی نیاز به سرمایهگذاری گستردهتری نسبت به عملیات کوچک مقیاس و کوتاهمدت دارد.
تفسیرهای زمانی دادههای اکتشافی شرکت SNL (همچون تحلیل روندها) بهدلیل تغییر پارامترهای مورد ارزیابی محدودیت دارند. از آنجایی که تعداد شرکت های اکتشافی و معدنی مورد ارزیابی توسط شرکت SNL در طول زمان تغییر کرده است، شرکت های مشمول ارزیابی سال به سال تفاوت دارند. بهعلاوه، نرخ مبادله ارزها نیز بر ارزش نسبی بودجه تخمینی شرکت ها سال به سال عوض میشود. همچنین، پوشش کالاهای معدنی و کشورهای مورد ارزیابی هر سال تغییر کرده و تحولات ساختاری نیز در صنایع معدنی صورت گرفته است. اما درمجموع تعداد شرکت های مورد ارزیابی توسط شرکت SNL همواره رو به فزونی داشته است.
فعالیت های اکتشاف جهانی در سال ۲۰۱۴ میلادی و روندهای دوره زمانی ۲۰۰۴-۲۰۱۴ میلادی
بر اساس آمارهای شرکت SNL، مجموع اعتبارات اکتشافی جهان برای کانی های غیرآهنی با ۲۶ درصد کاهش از ۱۴.۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۳ میلادی (مبتنی بر دادههای ۲۱۲۹ شرکت؛ بدون درنظر گرفتن سنگآهن) به ۱۰.۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۴ میلادی رسید (مبتنی بر دادههای ۱۹۶۱ شرکت؛ بدون درنظر گرفتن سنگآهن). ادامه بیثباتی بازارهای و کاهش منابع مالی طرح های معدنی در سال ۲۰۱۴ میلادی باعث کاهش بودجه اکتشافی و نیز تعداد شرکت های کوچکتر فعال در این زمینه شده است.
ارزیابی های سالانه شرکت SNL بر پایه ارقام مندرج در بودجه استوار است و نه میزان هزینههای انجام شده؛ همچنین با توجه به محدودیت های توضیح داده شده در بخش پیشین، این ارزیابی های حدود ۹۵ درصد فعالیت های اکتشافی در سطح جهان را لحاظ می کند. درعینحال چنانچه دادههای مربوط به شرکت هایی که با SNL همکاری نداشتهاند را بهصورت تخمینی محاسبه و اضافه کنیم، بودجه اکتشاف جهانی غیرآهنی به رقم ۱۱.۴ میلیارد دلار بالغ خواهد شد؛ لیکن این رقم باز هم بودجه اکتشافی سازمان های دولتی در برخی نواحی (همچون کشور چین) را پوشش نمیدهد.
طی یک دهه گذشته، رقابت تقاضا برای پیجویی، حفاری و خدمات ژئوفیزیکی؛ افزایش هزینههای سوخت و کارگر؛ افزایش مالیات و هزینههای زیستمحیطی؛ و کاهش نیروی متخصص باعث افزایش هزینههای اکتشافی شده است. هزینههای فزاینده اکتشافی در کنار کاهش قیمت برخی کالاهای معدنی که طی چند سال گذشته شاهد آن بودهایم، باعث رویگردانی سرمایهگذاران از فعالیت های اکتشافی شده است. گرچه میزان هزینههای اکتشافی طی این سال ها رقم ثابتی داشته است، اما افزایش هزینههای اکتشافی در عمل باعث کمتر شدن میزان این فعالیت ها در مکان های مختلف شده است.
دستهبندی ناحیهای بودجه تخصیص یافته به اکتشاف کالاهای معدنی غیرسوختی در جهان در سال ۲۰۱۴ میلادی بر اساس ارزیابی های شرکت SNL در شکل ۱ نشان داده شده است. «ناحیهبندی» شرکت SNL مخلوطی از کشورها، قارهها و دیگر انواع دستهبندی را شامل میشود که البته همواره ثابت است و ابزاری برای ارزیابی جریان هزینههای معین اکتشافی را در سال های پیاپی فراهم میآورد.
بر اساس تعاریف شرکت SNL، آمریکای لاتین شامل کشورهای حوزه کارائیب، آمریکای مرکزی، مکزیک و آمریکای جنوبی است؛ ناحیه اقیانوس آرام عبارت است از کشورهای فیجی، اندونزی، ژاپن، لائوس، مالزی، کالدونی نو، نیوزیلند، گینهنو پاپوآ، فیلیپین، جزایر سلیمان، تایلند، واناتو و ویتنام است؛ ناحیه آفریقا شامل تمامی کشورهای قاره آفریقا است؛ مابقی جهان شامل چین، اروپا، هند و پاکستان، کشورهای خاورمیانه، و روسیه و کشورهای مستقل مشترکالمنافع (CIS) است؛ ایالات متحده، کانادا و استرالیا نیز هر یک جداگانه درنظر گرفته میشوند. بودجه اکتشافات کانی های غیرآهنی در سال ۲۰۱۴ میلادی به ترتیب نزولی عبارت است از آمریکای لاتین، مابقی جهان، آفریقا، کانادا، استرالیا، ایالات متحده و ناحیه اقیانوس آرام. بر همین اساس، چین و روسیه ۵۶ درصد بودجه گروه مابقی جهان را به خود اختصاص دادهاند. میزان بودجه اکتشافی تمامی نواحی مورد ارزیابی در آمارهای شرکت SNL در سال ۲۰۱۴ میلادی کمتر از ۲۰۱۳ میلادی بوده است: بیشترین کاهش بر اساس قیمت جاری دلار آمریکا در ناحیه آقیانوس آرام (۳۸ درصد) و استرالیا (۳۴ درصد) رقم خورده است، در حالی که کمترین کاهش را کانادا (۲۲درصد) و آمریکای لایتن (۲۶ درصد) تجربه کردهاند. ناحیه آمریکای لاتین موقعیت خود را به عنوان دارنده بیشترین بودجه اکتشافی (چه به لحاظ قیمت جاری دلار آمریکا و چه به لحاظ درصد از کل بودجه جهانی) در دوره ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۴ میلادی حفظ کرده است.
شکل ۱ . بودجه برنامهریزی شده اکتشافی جهان برای کالاهای معدنی غیرسوختی بر اساس ناحیه در سال ۲۰۱۴ میلادی (مبتنی بر اطلاعات ۱۹۶۱ شرکت، مجموعاً ۱۰.۷ میلیارد دلار)
منبع: SNL
اطلاعات مربوط به ۲۵۰۰ مکان اکتشافی در سال ۲۰۱۴ میلادی توسط متخصصین سازمان زمینشناسی ایالات متحده از منابع چاپی و مربوط به صنایع جمعآوری و تحلیل شد. در دستهبندی این اطلاعات نیز از همان گروه های مربوط به ارزیابی های شرکت SNL استفاده شده است. پراکندگی ناحیهای این اهداف اکتشافی بر اساس کالای اصلی هدف و تعداد پروژههای گزارش شده در شکل ۲ نمایش داده شده است. چنان چه از شکل برداشت میشود، کانادا مقصد اصلی فعالیت های اکتشافی در سال ۲۰۱۴ میلادی به لحاظ تعداد نواحی فعال در سال ۲۰۱۴ میلادی بوده و بهدنبال آن استرالیا، آمریکای لاتین، مابقی جهان و آفریقا قرار دارند. لازم به ذکر است رابطه مستقیمی بین تعداد مکان های در حال اکتشاف در هر ناحیه و بودجه اکتشافی تخمینی آن ناحیه وجود ندارند، اما بههمراه هم، برآوردی از حجم فعالیت اکتشافی در ناحیه مورد نظر را ارائه میدهند.
شکل ۲ . تعداد مکان های اکتشافی فعال بهتفکیک ناحیه در سال ۲۰۱۴ میلادی مبتنی بر اطلاعات سازمان زمینشناسی ایالات متحده (USGS)
منبع: SNL
شکل ۳ جمعبندی دادههای بودجهای شرکت SNL بر اساس ناحیه بر پایه قیمت جاری دلار و سهم آن از بودجه اکتشاف جهانی (درصد) طی دوره ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۴ میلادی را به تصویر میکشد. چنان چه از بالاترین کردار این شکل بر میآید، سطح بودجه اکتشافی برنامهریزی شده (بر پایه قیمت جاری دلار) در سال ۲۰۱۴ میلادی نسبت به سال ۲۰۱۳ در تمامی نواحی جهان سیری نزولی داشته که در این بین بیشترین میزان کاهش متعلق به آمریکای لاتین، و بعد از آن آفریقا است. کمترین کاهش بودجه اکتشافی مربوط به ایالات متحده و پس از آن مابقی جهان (شامل چین و هند، کشورهای مستقل مشترکالمنافع، اروپا و خاورمیانه) بوده است. کردار میانی شکل ۳ روند بودجه اکتشاف جهانی را بر اساس قیمت جاری و ثابت دلار نشان میدهد، در حالی که کردار پائینی این شکل حکایت از افزایش نسبی سهم بودجه اکتشاف جهانی در کشور کانادا، آمریکای لاتین و مابقی جهان (علیرغم کاهش بودجه کلی اکتشافی این نواحی) طی سال ۲۰۱۴ میلادی به نسبت سال پیشین دارد.
شکل ۳ . روند بودجه اکتشافی گزارش شده در برخی نواحی طی دوره ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۴ میلادی؛
منبع: SNL
چنانچه از دادههای بودجه اکتشاف جهانی شرکت SNL برداشت میشود، میزانی که برای اکتشاف محدود در گستره معادن فعال (mine-site exploration) طی سال ۲۰۱۴ میلادی هزینه شده بهطور کلی افزایش داشته، بهطوری که با کاهش میزان بودجه اکتشافات مقدماتی (greenfield) بر آن غلبه یافته است. میزان هزینههای اکتشاف تفصیلی بین سال های ۲۰۰۴ و ۲۰۰۶ میلادی افزایش بود لیکن از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۹ میلادی با تمرکز شرکت های بزرگ بر معادن موجود (بهعنوان روشی کمهزینه برای ازدیاد برداشت) اکتشاف در گستره معادن فعال رو به فزونی گذاشت. تخمین بودجه اکتشافات مقدماتی در سال ۲۰۱۴ میلادی حکایت از کاهشی ۳۲ درصدی نسبت به سال قبل دارد که مشابه زمان سقوط اقتصادی طی سال های ۰۹-۲۰۰۸ میلادی است. بهطور معمول چنین شرایطی به خروج شرکت های بزرگ از عرصه اکتشافات جدید به نفع شرکت های کوچک میانجامد، اما در سال ۲۰۱۴ میلادی بسیاری از شرکت های کوچک با مشکل تامین منابع مالی لازم برای انجام عملیات اکتشافی مواجه بودند، و درنتیجه، بخش بزرگی از اکتشافات مقدماتی (حدود ۴۰ درصد) توسط شرکت های بزرگ هزینه شده است.
تغییر قیمت کالاهای معدنی (خصوصاً مس، طلا، نیکل و نقره)، نوسانات نرخ مبادله ارزی و هزینههای فزاینده اکتشاف از جمله نکاتی بود که در تعیین اهداف اکتشافی و برنامههای توسعهای طی سال ۲۰۱۴ میلادی مدنظر قرار داشت. در شرائط رکود اقتصادی، قیمت پائین کالاهای معدنی شرکت های کوچک را با مشکل تامین مالی مواجه میسازد و این امر باعث تمرکز سرمایههای موجود بر تعداد پروژههای کمتری میشود. این کاهش در هزینههای اکتشافی در عمل باعث میشود تا کانسارهای بزرگ کمتری یافت شوند و آنهائی که پیشتر کشف شدهاند، در اکتشافات تفصیلی مورد توجه قرار گیرند. از اینرو، تعداد دارایی های بزرگمقیاس بالقوه که آماده عملیات توسعهای هستند در آینده نزدیک کاهش قابل توجهی خواهد داشت. این مشاهدات با نتایج مطالعات اخیر که حکایت از کاهش نرخ اکتشاف و عیار کانسنگ برخی کالاهای معدنی (همچون طلا) از سال ۱۹۹۹ میلادی دارد، همخوانی دارد.
قیمت های فعلی و انتظاری کالاهای معدنی سهم بالایی در تعیین بودجههای اکتشافی و توسعهای و میزان فعالیت های برنامهریزی شده توسط شرکت های اکتشافی دارد. میانگین سالانه قیمت برخی کالاهای معدنی طی دوره ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۴ میلادی در جدول ۱ نمایش داده شده است. البته به دلیل نوسان قیمتی فلزات، میانگین سالانه قیمت اطلاعات کافی برای ارزیابی اثرات تغییرات قیمتی چندساله بر فعالیت های اکتشافی را دراختیار نمیگذارد. شکل ۴ قیمت سالانه فهرست شده (indexed) برخی فلزات قیمتی (۴-الف)، فلزات پایه (۴-ب) و سایر کالاهای معدنی (۴-ج) را بر اساس قیمت های ثابت دلار آمریکا در سال ۲۰۰۴ میلادی طی دوره ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۴ میلادی نشان میدهد. استفاده از ارزش ثابت دلار بر اساس شاخص قیمت مصرفکننده اثرات تورمی بر قیمت های کالاهای معدنی را طی زمان مورد ارزیابی کاهش میدهد. زمانی که قیمت ها بر اساس دلار جاری درنظر گرفته شود، قیمت ۸ ماده از ۱۰ ماده معدنی در سال ۲۰۱۴ میلادی از میانگین قیمت آن کالا طی دوره ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۴ میلادی بیشتر خواهد بود، در حالیکه محاسبه بر اساس قیمت ثابت دلار باعث میشود تا قیمت ۸ ماده از ۱۰ ماده مورد نظر در سال ۲۰۱۴ میلادی از میانگین قیمت آن کالا طی دوره ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۴ میلادی کمتر شود. قیمت میانگین مس و روی طی دوره مذکور، یا درنظر گیری قیمت ثابت دلار ، نسبتاً پایدار بوده است.
جدول ۱ . قیمت برخی فلزات پایه و قیمتی طی سال های ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۴ میلادی
نام کالا میانگین قیمت اسمی (nominal) برای سال مورد نظر بر اساس قیمت های جاری دلار آمریکا
۲۰۰۴ ۲۰۰۵ ۲۰۰۶ ۲۰۰۷ ۲۰۰۸ ۲۰۰۹ ۲۰۱۰ ۲۰۱۱ ۲۰۱۲ ۲۰۱۳ ۲۰۱۴
مس ۱.۳۴ ۱.۷۳ ۳.۱۵ ۳.۲۸ ۳.۱۹ ۲.۴۱ ۳.۴۸ ۴.۰۶ ۳.۶۷ ۳.۴۰ ۳.۱۸
طلا ۴۱۱ ۴۴۶ ۶۰۶ ۶۹۹ ۸۷۴ ۹۷۵ ۱۲۲۸ ۱۵۷۲ ۱۶۷۳ ۱۴۱۵ ۱۲۶۹
سرب ۰.۵۵ ۰.۶۱ ۰.۷۷ ۱.۲۴ ۱.۲۰ ۰.۸۷ ۱.۰۹ ۱.۲۲ ۱.۱۴ ۱.۱۵ ۱.۰۷
نیکل ۶.۲۷ ۶.۶۹ ۱۱.۰۰ ۱۶.۸۸ ۹.۵۷ ۶.۶۵ ۹.۸۹ ۱۰.۳۸ ۷.۹۵ ۶.۸۱ ۷.۶۵
پالادیوم ۲۳۳ ۲۰۴ ۳۲۳ ۳۵۷ ۳۵۵ ۳۶۶ ۵۳۱ ۷۳۹ ۶۴۹ ۷۳۰ ۸۱۰
پلاتین ۸۴۹ ۹۰۰ ۱۱۴۴ ۱۳۰۸ ۱۵۷۸ ۱۲۰۸ ۱۶۱۶ ۱۷۲۵ ۱۵۵۵ ۱۴۹۰ ۱۳۸۸
نقره ۶.۶۹ ۷.۳۴ ۱۱.۵۷ ۱۳.۴۱ ۱۵.۰۰ ۱۴.۶۹ ۲۰.۲۰ ۳۵.۲۶ ۳۱.۲۱ ۲۳.۸۰ ۱۹.۰۳
اکسید اورانیوم ۱۸.۰۵ ۲۷.۹۳ ۴۷.۶۸ ۹۹.۲۴ ۶۴.۱۸ ۴۶.۶۷ ۴۵.۹۶ ۵۶.۲۴ ۴۸.۹۰ ۳۸.۹۲ ۳۳.۵۰
روی ۰.۴۷ ۰.۶۳ ۱.۴۹ ۱.۴۷ ۰.۸۵ ۰.۷۵ ۰.۹۸ ۰.۹۹ ۰.۸۸ ۰.۸۷ ۰.۹۸
اکسید نئودیمیوم — ۳.۳۶ ۶.۸۱ ۱۳.۱۰ ۱۲.۲۶ ۷.۰۳ ۲۲.۶۲ ۱۰۶.۲۶ ۵۱.۸۱ ۳۱.۵۵ ۲۸.۵۷
چنانکه از شکل ۴ برداشت میشود، قیمت ۷ ماده از ۱۰ ماده معدنی بر اساس دلار ثابت در سال ۲۰۱۴ میلادی نسبت به دو سال پیش از آن کاهش یافته و تنها قیمت میانگین نیکل، پالادیوم و روی افزایش داشته است. علیرغم کاهش عمومی قیمت ها در سال ۲۰۱۴ میلادی، میانگین قیمت طلا بر اساس دلار ثابت در سال ۲۰۱۴ میلادی ۱۶ درصد نسبت به میانگین قیمت آن کالا طی دوره ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۴ میلادی بیشتر بود. همچنین، قیمت پالادیوم در سال ۲۰۱۴ میلادی بر اساس دلار ثابت نسبت به دوره مذکور ۶۰ درصد بالاتر بوده درحالیکه قیمت های کیک زرد اورانیوم، نیکل، پلاتین، روی، مس و اکسید نئودیمیوم بهترتیب ۳۷ درصد، ۲۴ درصد، ۸ درصد، ۷ درصد، ۶ درصد، و ۵ درصد کمتر شده است. قیمت های سرب و نقره بر اساس دلار ثابت در سال ۲۰۱۴ بسیار نزدیک به میانگین قیمتشان طی دوره ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۴ میلادی بوده است.
شکل ۴ . میانگین قیمت برخی مواد معدنی بر اساس دلار ثابت: الف. فلزات گرانبها، ب. فلزات پایه، ج. سایر مواد طی دوره ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۴ میلادی. قیمت های دلار جاری از منابع مختلف بر پایه شاخص قیمت مصرفکننده در سال ۲۰۰۴ میلادی تعدیل شده است.
روند تاریخی و آتی قیمت فلزات در تعیین مکان و نیز نحوه هزینهکرد سرمایه اکتشافی و توسعهای موجود تاثیر بهسزائی دارد. طی دوره ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۲ میلادی که طلا قیمتی افزایشی داشت، تولیدکنندگان اصلی این فلز گرانبها برداشت کانسنگ کمعیار را با حفظ سود مطلوبی در دستور کار قرار دادند و برخی شرکت های اکتشافی فعالیت خود را بر کانسارهای کمعیار قدیمی متمرکز کردند. قیمت بالای این فلز امکان توسعه ذخایر را فراهم میساخت. اما در سال ۲۰۱۴ میلادی میانگین قیمت طلا نسبت به سال ۲۰۱۲ میلادی ۲۴ درصد کاهش یافت که باعث بازنگری در ارزش محاسباتی ذخایر موجود برخی شرکت ها (با هدف تمکین به مقررات نظارت مالی) در صورتهای مالی پایان سال و کاهش ارزش تخمینی ذخائر گردید. بدین ترتیب برخی شرکت ها با کاستن از هزینههای سرمایهای و اکتشافی، هزینههای بالاسری و محدودسازی طرح های پیشین و تمرکز بر استخراج کانسنگ پرعیار، در صدد جبران زیان ناشی از کاهش قیمت طلا بر آمدند. در حال حاضر فعالیت های اکتشافی در برخی نواحی دورافتاده یا دارای کانسار طلای کمعیار حداقل تا زمان افزایش قیمت، محدود و یا بهکلی تعطیل شده است.
روند قیمت ارزهای مختلف نیز طی سال ۲۰۱۴ میلادی نقش مهمی در فعالیت های اکتشافی و بخش معدنی ایفا کرد. در این سال برای اولین بار طی قرن میلادی جاری ارزش دلار آمریکا نسبت به تمامی ارزهای شاخص افزایش یافت. دلار قدرتمند اثری منفی بر بازدهی سرمایه گذاری های بینالمللی داشته و هزینههای مرتبط با طرح های خارجی که با استفاده از دلار آمریکا کالاها و نیازهای خود را تامین میکنند، افزایش میدهد. این امر میتواند به افزایش نسبی هزینههای اکتشافی در ایالات متحده در قیاس با سایر نواحی جهان منجر شود (بهدلیل آن که پرداخت دستمزد و خرید مواد مورد نیاز با این ارز صورت میگیرد).
نتایج برآوردهای شرکت ارنست و یانگ (Ernst & Young Global Ltd.) بزرگترین ریسک های کسب و کار صنایع معدنی و اکتشافی طی سال ۲۰۱۴ میلادی را بهترتیب اهمیت، بهرهوری، تامین سرمایه، مجوز اجتماعی فعالیت، طرح های مالی، ملی شدن منابع، نوسان قیمت و ارز، دسترسی به زیرساخت ها، تقسیم سود، مسائل کارگری، و دسترسی به آب و انرژی میداند. بر اساس گزارش های مختلف بهرهوری در بخش معدن از سال ۲۰۰۰ میلادی بهلحاظ حجم رو به افول بوده که دلیل اصلی آن گسترش بسیار سریع شرکت های معدنی طی دهه اول قرن حاضر است.
طی چند سال اخیر، کاهش قیمت برخی فلزات، استهلاک گسترده ماشینآلات و کاهش درآمدها باعث رویگردانی سرمایهگذاران از بخش معدن شده است. تقاضای جهانی برای برخی فلزات از رکود اخیر اقتصاد جهانی و کاهش مصرف کشور چین متاثر شده است. درحالی که شرکت های بزرگ و کوچک هزینههای اکتشافی خود را کاهش دادهاند، دسترسی محدود شرکت های کوچک به منابع مالی باعث تشدید اوضاع بد این گروه نسبت به شرکت های بزرگ شده است. دادههای موجود حکایت از آن دارد که سهم شرکت های کوچک از بودجههای اکتشافی در سال ۲۰۱۴ میلادی به حداقل میزان خود طی ۱۲ سال گذشته (۳۲ درصد) رسیده درحالی که سهم شرکت های بزرگ به بالاترین میزان خود در ۱۱ سال اخیر (۴۹ درصد) بالغ شده است. گزارشدهی مالی مطلوب از سوی شرکت های چینی افزایش سهم بخش دولتی در اکتشافات معدنی را به میزان بیش از ۸ درصد بودجه جهانی نشان میدهد (بهدلیل گسترش فعالیت های اکتشافی این شرکت ها در بیرون از مرزهای کشور چین).
فقدان سرمایه در دسترس برای دارایی های پیش از تولید باعث بروز مشکلاتی در خصوص تامین سرمایه لازم برای حفظ روند فعالیت های اکتشافی نزد شرکت های کوچک شده است. گزارش ها حاکی از آن است که حداقل ۱۰ درصد از این شرکت ها تنها تا پایان کارهای دفتری پیش میروند و ۱۶ درصد دیگر نیز عملیات اکتشافی را متوقف کردهاند. روند کلی ادغام و تملک نیز طی سال ۲۰۱۴ میلادی کاهش یافته است؛ از ۷۰۲ مورد در سال ۲۰۱۳ به ۵۴۴ مورد درسال ۲۰۱۴ میلادی (کاهش ۴۹ درصدی به لحاظ ارزش از ۸۷.۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۳ به ۴۴.۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۴ میلادی). برخی شرکت های کوچک در حال تبدیل به شرکت های مهندسی و ساختمانی (خصوصاً در کشورهای چین و کره جنوبی) یا سرمایهگذاری هستند. برخی شرکت های بزرگ نیز در کشورهای متبوعشان به دنبال فرصت های مختلف سرمایهگذاریاند و برخی دیگر نسبت به فروش دارایی های زیانده اقدام کردهاند. شرکت های بی اچ پی بیلیتون (BHP Billiton)، وال (Vale S.A.) و یامانا (Yamana Gold) همگی فروش دارایی های غیرضروری خود را اعلام داشتهاند.
نگرش ملیگرایانه به منابع (resource nationalism) اصطلاحی است که برای توصیف سیاست های برخی کشورها برای دستیابی به موازنه بین توسعه سرمایهگذاری و حداکثرسازی سود داخلی بهکار میرود که میتواند اشکال گوناگونی همچون اخذ مالیات منابع، افزایش حق امتیاز یا حقوق معدنی، اعمال کنترل بیشتر بر مشارکت خارجی، اعمال مالکیت یا مدیریت دولتی، الزام به فرآوری داخلی یا محدودیت صادراتی داشته باشد.
قانون ممنوعیت صادرات مواد خام معدنی که با هدف افزایش توان فرآوری داخلی در سال ۲۰۱۴ میلادی در کشور اندونزی به اجرا درآمد، مثال بارزی از این دست اقدامات است. اندونزی بزرگترین تولیدکننده لاتریت نیکلدار و بوکسیت در جهان است و قانون مذکور کانسنگ و کنسانتره فلزی را شامل میشود. پیشبینی کاهش تامین نیکل ناشی از این ممنوعیت باعث افزایش قیمت نیکل در سال ۲۰۱۴ میلادی در سطح جهان و نیز افزایش قیمت سهام شرکت های مرتبط شد اما تولید فزاینده توسط کشور فیلیپین فاصله میان عرضه و تقاضا را کاهش داد. کشور چین نیز بهعنوان بزرگترین مصرفکننده نیکل اقدام به سرمایهگذاری در ذخایر کمعیارتر و ایجاد تاسیسات فرآوری در کشورهای ثالث کرد تا از این طریق صنایع وابسته خود را تغذیه کند.
از سال ۲۰۰۰ میلادی چشمانداز سرمایهگذاری برای اکتشاف و توسعه معادن تغییرات زیادی داشته است. در پایان قرن بیستم عمده فعالیت های اکتشافات جهانی توسط شرکت های استرالیایی، کانادایی و آمریکایی صورت میگرفت. شرکت هایی که مقرشان در این کشورهاست به فعالیت های جهانی خود ادامه میدهند و بیشترین بودجههای اکتشافی در سال ۲۰۱۴ میلادی را در سطح جهان هزینه کردهاند. اما سهم شرکت های متعلق به این سه کشور در اکتشافات جهانی روندی کاهشی داشته و تنها نیمی از بودجه جهانی در سال ۲۰۱۴ میلادی را شامل بوده (به نسبت دو-سوم بودجه اکتشافی جهان در سال ۲۰۰۵ میلادی) و سرمایهگذاری اکتشافی و معدنی تقریباً در تمامی دیگر کشورها رونق یافته است.گروه BRIC کشورهای دارای اقتصاد در حال رشد (برزیل، روسیه، هند و چین) را شامل می شود. بودجه اکتشافی کشورهای برزیل، روسیه و چیناز ۳۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۰۵ میلادی به ۱.۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۴ میلادی افزایش یافته و سهم آنها به لحاظ درصد از کمتر از ۷ درصد به بیش از ۱۲ درصد رسیده است. شکل ۵ این روند جهانی را بر مبنای تخمین های بودجه شرکت SNL نشان میدهد (اما کشور هند را که در گزارش های SNL لحاظ نمیشود در بر نمیگیرد). همچنین دادههای SNL برای کشور چین با آنچه توسط منابع داخلی این کشور در مورد اکتشاف منابع فلزی و غیرفلزی منتشر میشود، تفاوت قابلملاحظهای دارد و بهنظر میرسد گزارش های داخلی بهجهت شمول اطلاعات شرکت های دولتی و غیردولتی از اعتبار بیشتری برخوردارند. درنظرگیری این عوامل به افزایش سهم واقعی کشورهای گروه BRIC از آن چه در شکل ۵ نمایش داده شده، خواهد انجامید.
شکل ۵ . بودجه اکتشافی شرکت های معدنی واقع در کشورهای برزیل، روسیه، هند و چین (کشورهای BRIC) و سهم آن از بودجه سالانه اکتشاف جهانی طی سال های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۴ میلادی؛
منبع: SNL
بسیاری از طرح های اکتشافی پرهزینهتر از پیشبینیها شده و ادامه کار را با مشکل مواجه میسازند. روند کنونی حکایت از اکتشاف کانسارهای عمیقتر دارد. کانسار مس رزولوشن (Resolution) در ایالت آریزونا (ایالات متحده)، کانسار مس کوکارو پکی (Cukaru Peki) در کشور صربستان، و کانسار مس کاسکابل (Cascabel) در کشور اکوادور نمونه هایی از کانسارهای پرعیار بسیار عمیقتر از معادن موجود هستند. در کشور آفریقای جنوبی نیز معادن قدیمی با روش های استخراج پرهزینه دستی جای خود را به ماشینآلات پیشرفته میدهند. در کشور استرالیا شرکت های معدنی بهدنبال کانسارهای پرعیار در سرزمین های پوشیدهاند. گرچه پیشینه تاریخی این کشور در بهرهبرداری از کانسارهای پوشیده چندان مطلوب نیست، اما با توجه به اتمام ذخایر سطحی، این رویکرد شرکت های معدنی به کانسارهای هزینهبرتر اجتنابناپذیر است.
تقاضای رقابتی برای انرژی و آب باعث افزایش ریسک مرتبط به دستیابی به این منابع شده است. شرکت های معدنی حدود ۱۱.۹ میلیارد دلار در زمینه زیرساخت های آبی در سال ۲۰۱۳ میلادی هزینه کردنده اند که حاکی از رشدی ۲۵۰ درصدی نسبت به سال ۲۰۰۹ میلادی است. با گسترش فعالیت های اکتشافی به نواحی دورافتاده، کشورهای همچون شیلی، مغولستان، پرو و آفریقای جنوبی در صدد افزایش دسترسی یا توسعه منابع انرژی و آب برآمدهاند. در این بین برخی از شرکت های معدنی بهدنبال استفاده از انرژی های تجدیدپذیر بهعنوان راهکاری بلندمدت جهت مقابله با قیمت های فزاینده سوخت، الزامات زیستمحیطی، و افزایش تقاضا برای منابع انرژی هستند.
با افزایش تقاضای جهانی برای منابع معدنی و کاهش میزان منابع اقتصادی خشکی، توجه روزافزون به سمت اکتشاف بستر اقیانوس ها برای ارزیابی قابلیت های معدنیشان معطوف شده است. در سال ۲۰۰۷ میلادی، شرکت معدنی ناتیلوس (Nautilus) اقدام به اکتشاف کانسارهای سولفید تودهای در نواحی فلات قاره کشور گینهنو پاپوآ کرد که منجر به ایجاد شرکت مشترکی با دولت این کشور برای توسعه ناحیه معدنی سولوارا (Solwara) در سال ۲۰۱۴ میلادی شد. همچنین تعداد تقاضا برای انعقاد قرارداد اکتشافی با سازمان بینالمللی بستر دریاها ISA (International Seabed Authority) که در ذیل کنواسیون جهانی قانون دریاهای سازمان ملل متحد در سال ۱۹۹۴ میلادی تاسیس شده، رو به افزایش است. سال ۲۰۱۰ میلادی تنها ۶ طرح در اقیانوس ها در دست اقدام بود، درحالی که این عدد در سال ۲۰۱۴ میلادی به ۲۶ مورد افزایش یافته است. در سال ۲۰۱۴ میلادی شرکت ملی نفت، گاز و فلزات ژاپن (JOGMEC) از کشف یک کانسار معدنی گرمابی در سواحل استان اوکیناوا خبر داد. تصمیم سازمان حفاظت محیطزیست کشور نیوزیلند در ممنوعیت معدنکاری در نواحی فلات قاره این کشور میتواند باعث کاهش علاقه شرکت ها نسبت به این منطقه شود.
فعالیت های اکتشافی به تفکیک ماده معدنی
بر اساس دادههای شرکت SNL، بودجه تخصیص یافته به اکتشاف طلا در سال ۲۰۱۴، معادل ۴.۶ میلیارد دلار بود که نسبت به سال قبل از آن ۳۱ درصد کاهش داشته است. شکل ۶ سهم بودجه جهانی برای اکتشافات معدنی گزارش شده را به تفکیک گروه های مختلف مواد معدنی (بهجز اورانیوم) طی دوره ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ میلادی به تصویر میکشد. چنان چه از شکل برمیآید، سهم بودجه اختصاص یافته برای طلا نسبت به کل بودجه اکتشافی فلزات غیرآهنی در جهان از سال ۲۰۱۱ به بعد در حال کاهش بوده است. کاهش بودجه اکتشاف طلا بهلحاظ درصدی از کل بودجه اکتشاف جهانی فلزات غیرآهنی، از ۴۸ درصد در سال ۲۰۱۳ یه ۴۵ درصد در سال ۲۰۱۴ میلادی، تنزل یافته که احتمالاً بهدلیل کاهش ارزش این فلز گرانبها است. در این میان آمریکای لاتین در اکتشاف طلا پیشروترین ناحیه است و حدود یک-چهارم بودجه جهانی فعالیت های اکتشافی را شامل میشود. دیگر نواحی اکتشافی طلا در سال ۲۰۱۴ میلادی بهترتیب اهمیت عبارت اند از کانادا، استرالیا، ایالات متحده، مکزیک، چین، روسیه، کلمبیا، پرو، بورکینا فاسو، شیلی، گینهنو پاپوآ، برزیل و اندونزی.
شکل ۶ . بودجه اکتشاف جهانی برخی کالاهای منتخب معدنی طی سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ میلادی (فلزات پایه شامل مس، سرب، نیکل و روی؛ دیگر کالاهای معدنی شامل سنگآهن، لیتیوم، مولیبدن، نئوبیوم، فسفات، پتاس، عناصر نادر خاکی، نقره، تانتالوم، اورانیوم و فلع)؛
منبع: SNL
بودجه اکتشافی برای طرح های فلزات پایه با ۲۱ درصد کاهش از ۴.۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۳ به ۳.۷ میلیارد دلار در ۲۰۱۴ میلادی تنزل یافت، اما بهلحاظ سهم درصدی از بودجه کل اکتشاف فلزات غیرآهنی در سطح جهان، این رقم در سال ۲۰۱۴ میلادی به ۳۶ درصد افزایش داشته است. سهم درصدی فلزات پایه از بودجه کل اکتشافی جهان در دوره ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ میلادی نسبتاً ثابت بود اما از سال ۲۰۱۳ روندی افزایشی پیدا کرد. در این بین بودجه اکتشاف مس بیش از ۷۰ درصد بودجه اکتشافی فلزات پایه در سال ۲۰۱۴ میلادی را به خود اختصاص داده است. علیرغم افت شدید، آمریکای لاتین موقعیت خود را بهعنوان ناحیه اصلی در اکتشاف مس طی این سال حفظ کرد. کشورهای هدف اکتشاف مس در سال ۲۰۱۴ میلادی بهترتیب اهمیت عبارت اند از شیلی، استرالیا، پرو، جمهوری دمکراتیک کنگو، ایالات متحده، کانادا، چین، زامبیا، مکزیک و برزیل. کشورهای دارای بیشترین بودجه اکتشافی برای سرب و روی در این سال بهترتیب اهمیت عبارت اند از چین، کانادا، مکزیک، استرالیا، پرو، جمهوری دمکراتیک کنگو، سوئد، هند، ایرلند و ایالات متحده؛ و کشورهای دارای بیشترین بودجه اکتشافی برای نیکل بهترتیب اهمیت عبارت اند از استرالیا، کانادا، روسیه، اندونزی، چین، ایالات متحده، فنلاند، برزیل، تانزانیا و فیلیپین.
بودجه اختصاص داده شده برای اکتشاف الماس در سال ۲۰۱۴ میلادی نسبت به سال قبل کاهشی ۹ درصدی را نشان میدهد که کمترین کاهش رصد شده توسط شرکت SNL در میان اقلام مختلف معدنی است. بر پایه نرخ جاری دلار آمریکا، بودجه ۴۰۰ میلیون دلاری اکتشافی الماس در سال ۲۰۱۴ میلادی معادل حدود ۴۴ درصد بودجه سال ۲۰۰۸ میلادی است. این رقم ۴.۴ درصد کل بودجه اکتشافی جهان را در سال ۲۰۱۴ میلادی تشکیل میدهد و نسبت به سال قبل افزایش اندکی داشته است. مکان های اصلی سرمایه گذاری های اکتشافی برای الماس بهترتیب اهمیت عبارت اند از روسیه، کانادا، آنگولا، بوتسوانا و آفریقای جنوبی.
بودجه تخمینی ۲۰۰ میلیون دلاری برای اکتشاف فلزات گروه پلاتین در سال ۲۰۱۴ میلادی دو برابر سال قبل و حدود ۱.۷ کل بودجه اکتشاف معدنی جهان بوده است. نواحی اصلی هدف اکتشاف فلزات گروه پلاتین بهترتیب اولویت عبارت بودند از آفریقای جنوبی، کانادا و روسیه. بهدلیل اعتصاب در بسیاری از معادن آفریقای جنوبی نگرانی هایی درخصوص تامین این گروه معدنی، خصوصاً با توجه به نیاز صنایع خودروسازی (در تولید مبدل کاتالیزوری)، در سال ۲۰۱۴ میلادی ایجاد شد. به گزارش شورای جهانی سرمایهگذاری پلاتین (World Platinum Investment Council) میزان کسری پلاتین مورد نیاز در این سال را ۸۸۵ هزار اونس بوده که بخشی از آن توسط پالادیوم جایگزین شده است.
بودجه جهانی تخمینی برای سایر کالاهای معدنی در سال ۲۰۱۴ میلادی (۱.۳ میلیارد دلار) حدود ۲۸ درصد از سال قبل (۱.۸ میلیارد دلار) کمتر بوده است. این کالاهای معدنی شامل کانی های سنگین، لیتیوم، مولیبدن، نئوبیوم، فسفات،پتاس، عناصر نادر خاکی (REE)، نفره، تانتالوم، قلع و تنگستن بودند. اکتشاف لیتیوم، پتاس و عناصر نادر خاکی بهدلیل تقاضای بالا و نیز نگرانی در ارتباط با تامین مطلوب، افزایش داشته است. نگرانیها در ارتباط با وضع قوانین خاص مالیات بر صادرات در کشور چین بهعنوان تنها تولیدکننده عناصر نادر خاکی باعث گسترش فعالیت های اکتشافی در دیگر کشورها همچون استرالیا، کانادا، آفریقای جنوبی، و ایالات متحده گردیده است. نواحی اصلی اکتشافی جهان برای کالاهای معدنی به استثنای عناصر فوق الاشاره بهترتیب اهمیت عبارت اند از کانادا، مکزیک، استرالیا، چین، برزیل، پرو، ایالات متحده، آرژانتین و شیلی.
بودجه تخمینی برای اکتشاف اورانیوم از ۶۱۶ میلیون دلار در سال ۲۰۱۳ میلادی به ۵۰۴ میلیون دلار در سال ۲۰۱۴ میلادی کاهش یافت. با توجه به نگرانی های موجود درخصوص ایمنی صنایع هستهای جهان، این صنایع هنوز نتوانستهاند موقعیت پیش از حادثه فوکوشیمای ژاپن را بهدست آورند. نواحی اصلی اکتشافی اورانیوم در سال ۲۰۱۴ میلادی بهترتیب اهمیت عبارت اند از: کانادا، استرالیا، قزاقستان، مغولستان، نیجر، نامیبیا، و ایالات متحده.
بر اساس دادههای اکتشافی مکان های مختلف در سال ۲۰۱۴ میلادی که توسط سازمان زمینشناسی ایالات متحده (USGS) جمعآوری شده، طلا با فراوانی ۴۱ درصد بالاترین سهم را بهخود اختصاص داده و پس از آن مس (۱۹ درصد)، سنگ آهن، نقره، اورانیوم و روی (هر یک حدود ۵ درصد، مجموعاً ۲۰ درصد) قرار دارند؛ نیکل (۴ درصد) و سایر مواد معدنی (۱۶ درصد) اهداف مهم اکتشافی را تشکیل می دهند.
دادههای شرکت SNL و سازمان زمینشناسی ایالات متحده (USGS) حکایت از ادامه روند اکتشافی برای لیتیوم، پتاس و عناصر نادر خاکی (REE) دارد، اما تعداد نواحی اکتشافی برای این کالاها پس از نقطه اوج خود در سال ۲۰۱۲ میلادی کاهش یافته است.