توسعه صنایع معدنی سنگان تدبیر دولت در خراسان رضوی

شاید کلید طرحهای فولادسازی در کشور از جمله منطقه سنگان شهرستان خواف از دولت دهم زده شد اما در آن زمان از این طرح فقط یک پروژه صنعتی با پیشرفت ۱۰ درصد و به دور از اقدامات زیرساختی در سنگان اجرا شد و در نهایت یک طرح عظیم با مشکلات فراوان بر دوش دولت یازدهم گذاشته شد.
با رویکرد همگرایانه همراه با تدبیر دولت در جلب مشارکت بخش خصوصی، چهار شرکت اپال پارسیان، شرکت صنعتی، معدنی توسعه ملی، شرکت فولاد سنگان و شرکت فولاد خراسان وارد میدان شدند و بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد ریال برای فرآوری سنگ آهن، تولید گندله و کنسانتره سرمایه گذاری کردند.
سَنگان شهر مرزی در شهرستان خواف استان خراسان رضوی است که به دلیل برخورداری از یکی از بزرگترین ذخایر سنگ آهن با عیار ۶۳ درصد به عسلویه شرق کشور شهرت یافته و برآوردها گویای وجود ۱.۲ میلیارد تن ذخیره سنگ آهن در این منطقه است.
سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدن ایران (ایمیدرو) کار بهره برداری از معادن پلاسری سنگ آهن این منطقه را برعهده گرفته و خوراک مناسب واحدهای صنعتی این بخش را تامین می کند.
آنچه در منطقه سنگان خواف توسط شرکت های سرمایه گذاری در فرآوری سنگ آهن انجام شده و پروژه هایی که در آینده توسط این شرکت ها به بهره برداری خواهد رسید، نوید بخش تکمیل زنجیره فولاد در شرق کشور و توسعه منطقه ای و ملی است.

* گندله سازی اپال پارسیان
مدیر عامل شرکت اپال پارسیان در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: این شرکت در سال ۱۳۹۴ با مشارکت سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) سرمایه گذاری خود در منطقه سنگان خواف را آغاز کرد و پروژه نیمه تمام گندله سازی با ظرفیت تولید پنج میلیون تن در سال را که از سال ۱۳۸۸ در این منطقه آغاز شده بود و فقط ۱۵ درصد پیشرفت اجرایی داشت، به دست گرفت.
شهرام سلطانی افزود: شرکت اپال پارسیان با سرمایه گذاری ۱۵ هزار میلیارد ریال واحد گندله سازی پنج میلیون تنی را در مدت ۲۴ ماه در منطقه سنگان خواف ساخته و به بهره برداری رساند، این واحد با بهره گیری ۴۰ درصدی از تجهیزات خارجی راه اندازی شده و از این نظر تنها واحد گندله سازی با سهم زیاد دانش مهندسان ایرانی در کشور است.
وی اظهار داشت: هم اکنون در گندله سازی شرکت اپال پارسیان ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تن گندله تولید می شود و برای تولید این میزان، ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تن کنسانتره تولید داخل کشور مورد استفاده قرار گرفته و از خام فروشی کنسانتره جلوگیری می شود و گندله ساخته شده در این واحد برای تولید آهن اسفنجی و فولاد به واحدهای مختلف کشور ارسال می گردد.
وی گفت: راه اندازی واحد گندله سازی شرکت اپال پارسیان برای ۶۰۰ نفر به صورت مستقیم و هشت هزار نفر به صورت غیرمستقیم اشتغالزایی کرده است.
مدیر عامل شرکت اپال پارسیان افزود: یک واحد تولید کنسانتره به ظرفیت ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تن در سال نیز جزو برنامه های این شرکت است که قرار بود ساخت آن ۲ سال قبل در منطقه سنگان آغاز شود اما به دلیل بدقولی اروپایی ها در تامین فاینانس مورد نظر، هنوز این واحد ساخته نشده است.
سلطانی اظهار داشت: شرکت سرمایه گذاری پارسیان تصمیم گرفت تامین مالی برای واحد تولیدی کنسانتره را از طریق منابع داخلی انجام دهد و هم اکنون آماده سازی سایت در حال انجام است و طبق برنامه ریزی انجام گرفته، واحد ۲.۴ میلیون تنی کنسانتره با ۴۵۰ نفر اشتغالزایی مستقیم و پنج هزار نفر اشتغالزایی غیرمستقیم طی ۲۴ ماه آینده در سنگان راه اندازی می شود.
وی با اشاره به بازچرخانی آب در واحد گندله سازی شرکت اپال پارسیان گفت: سد باطله در ۴.۵ کیلومتری از کارخانه قرار گرفته و آب مصرفی این واحد پس از رفتن به سد باطله دوباره به کارخانه بازمی گردد و در سیستم مورد استفاده قرار می گیرد.
وی افزود: در سایت مربوط به شرکت اپال پارسیان یک واحد تولید کنسانتره با ظرفیت ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار تن در سال در حال فعالیت است که فقط تولید کنسانتره آن در ماه گذشته ۲۶۰ هزار تن بود.
سلطانی با بیان اینکه تولید شرکت اپال پارسیان در سنگان طی پنج ماه گذشته ماهیانه ۲۵۹ هزار تن کنسانتره و ۳۶۰ هزار تن گندله بود، اظهار داشت: این محصولات به واحدهای فولادسازی و تولید آهن اسفنجی در اصفهان، سبزوار، اهواز و نیشابور ارسال می شود.

* کنسانتره سازی شرکت توسعه ملی
مدیر شرکت صنعتی و معدنی توسعه ملی در سنگان خواف نیز به خبرنگار ایرنا گفت: این شرکت ۲ واحد تولیدی گندله و کنسانتره هر یک به ظرفیت ۲.۵ میلیون تن در سال در منطقه سنگان دارد که تاکنون واحد کنسانتره سازی راه اندازی شده و واحد گندله سازی در آذر ماه امسال به بهره برداری می رسد.
مهدی زمانی افزود: خوراک اصلی تمام واحدهای کنسانتره سازی در منطقه سنگان از معادن سنگ آهن سازمان ایمیدرو است که روزانه ۱۶ هزار تن سنگ آهن مورد نیاز واحد کنسانتره سازی شرکت صنعتی – معدنی توسعه ملی را تامین می کند.
وی اظهار داشت: محصول کنسانتره مجتمع صنعتی – معدنی توسعه ملی به واحد فولاد سنگان، واحد اپال پارسیان و واحد فولاد خوزستان ارسال می شود اما با راه اندازی واحد گندله سازی این مجموعه، همه کنسانتره تولیدی تبدیل به گندله خواهد شد.
وی گفت: واحد تولیدی جدیدی به نام ‘رطوبت گیری’ در این مجتمع طراحی شده تا رطوبت باطله ها به کمتر از ۱۵ درصد برسد، برای راه اندازی این واحد هزار و ۲۴۰ میلیارد ریال هزینه شده تا با بهره برداری از آن در فرآیند ساخت کنسانتره ۸۰ درصد از آب مصرفی، بازچرخانی شود.

* چالش تامین آب
مدیر شرکت صنعتی و معدنی توسعه ملی در سنگان خواف افزود: براساس قانون معادن، تامین زیرساخت هایی مانند آب و برق و گاز برای واحدهای تولیدی از وظایف دولت است اما هنوز این مهم در منطقه سنگان خواف به طور کامل اجرا نشده و با کمبود آب مواجه هستیم.
وی اظهار داشت: بخشی از آب مصرفی واحدهای تولیدی این شرکت توسط سازمان ایمیدرو تامین می شود و بخشی هم از خارج مجتمع با تانکر به داخل منتقل می گردد و با این حجم آب فقط ۶۰ درصد از ظرفیت تولیدی واحدهای این شرکت مورد استفاده قرار می گیرد.
وی گفت: برای تولید ۲.۵ میلیون تن کنسانتره در سال، روزانه چهار هزار مترمکعب آب مصرف می شود که اگر کارخانه آبگیری این مجتمع راه اندازی شود، ۸۰ درصد از میزان مصرف آب به چرخه بازمی گردد.
زمانی افزود: این مجموعه ۲ سرمایه گذار شامل شرکت فولاد خوزستان و صندوق بازنشستگی بانکها دارد که تاکنون ۳۰ هزار میلیارد ریال در سنگان سرمایه گذاری کرده اند.
وی اظهار داشت: فاز اول واحد کنسانتره سازی این مجتمع برای ۴۰۰ نفر به صورت مستقیم شغل ایجاد کرده و در صورت راه اندازی واحد گندله سازی برای ۶۵۰ نفر به صورت مستقیم شغل ایجاد می شود.
وی گفت: ۸۰ درصد کارکنان این شرکت بومی شهرستان خواف هستند و ظرفیت اسمی تولید کنسانتره این مجتمع هشت هزار تن در روز است که به دلیل کمبود آب روزانه پنج هزار و ۵۰۰ تن کنسانتره تولید می شود.
زمانی افزود: در صورت عدم تامین آب، فاز دوم واحد کنسانتره سازی مجتمع توسعه ملی اجرا نمی شود، هرچند توافقاتی برای تامین آب از خارج از سنگان انجام شده اما بوروکراسی اداری مانع از تحقق این توافقات است لذا مسئولان باید برای تامین آب چاره ای بیاندیشند.

* گذشتن از مرز ۲ میلیون تن تولید در گندله
مدیر بخش تولید شرکت فولاد سنگان نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: این شرکت، یک واحد گندله سازی با ظرفیت پنج میلیون تن در سال با همکاری شرکت فولاد مبارکه اصفهان و با هزینه ۲۵ هزار میلیارد ریال راه اندازی کرده و یک واحد کنسانتره سازی با ظرفیت پنج میلیون تن در سال در دست ساخت دارد که این پروژه تاکنون ۷۲ درصد پیشرفت اجرایی داشته است.
محمد حیدرپور افزود: با راه اندازی واحد کنسانتره سازی این شرکت در سنگان، در کل مجموعه برای هزار و ۳۰۰ نفر به صورت مستقیم و برای پنج هزار نفر به صورت غیرمستقیم شغل ایجاد شده است.
وی اظهار داشت: در طول یک سالی که از بهره برداری واحد گندله سازی شرکت فولاد سنگان می گذرد، تولید گندله توسط این واحد از مرز ۲ میلیون تن گذشته است که نویدبخش آینده خوبی برای این شرکت می باشد.
وی گفت: شرکت فولاد سنگان همچنین اقدام به ساخت ۲ استوک پایل ذخیره کنسانتره در منطقه معدنی سنگان کرده که ظرفیت ذخیره هر استوک پایل ۱۰۰ هزار تن است و به زودی به بهره برداری می رسد.

* آینده سنگان در چشم انداز ۱۴۰۴
مدیر کل دفتر هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: در افق برنامه چشم انداز ۱۴۰۴ قرار است ۳۰ درصد از ظرفیت فولاد سازی کشور به این استان اختصاص یابد.
علی رسولیان افزود: هم اکنون ظرفیت گندله سازی در استان ۲۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تن و ظرفیت کنستانتره ۲۷ میلیون و ۸۰۰ هزار تن در سال است.
وی اظهار داشت: میزان تولید خراسان رضوی ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن گندله، ۶ میلیون تن کنسانتره و یک میلیون و ۶۰۰ هزار تن فولاد خام در سال می باشد که قرار است ظرفیت تولید فولاد خام در این استان سالانه به ۱۰ میلیون تن برسد.
وی گفت: هدف از اجرای طرحهای فولادی در منطقه سنگان خواف، جلوگیری از خام فروشی بوده و اکنون این اتفاق در این منطقه افتاده است و زنجیره فولاد از خردایش سنگ تا تولید آهن اسنفجی و فولاد در حال تکمیل است.

* راهکارهای تامین آب برای سنگان
مدیر کل دفتر هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی با بیان اینکه هشت پروژه باقیمانده صنعتی در منطقه سنگان خواف تا پایان سال ۹۸ به بهره برداری می رسد افزود: شرکت هایی که در منطقه سنگان خواف سرمایه گذاری کرده اند، در گذشته چاه آب خریده یا اخیرا اقدام به خرید چاه نموده اند لذا اگر قرار بر بهره برداری از پروژه های جدید و ادامه فعالیت واحدهای فعلی در سنگان باشد، باید آب مورد نیاز را از ۲ طریق تامین کرد.
رسولیان اظهار داشت: نخست اینکه مصرف آب را کاهش داد بطوریکه فناوری های جدید، مصرف آب را در گندله سازی، کنسانتره سازی و فولاد سازی تا میزان قابل توجهی کاهش داده است.
وی گفت: به عنوان مثال واحدی که پنج سال قبل در سنگان راه اندازی شده به ازای تولید هر تن کنسانتره هشت متر مکعب آب مصرف می کند اما واحد مربوط به شرکت توسعه ملی که سال گذشته راه اندازی شد به ازای تولید هر تن کنسانتره هفت دهم مترمکعب آب مصرف دارد.
وی افزود: علاوه بر آن برخی واحدهای تولیدی از روشهای جدید بهره گرفته اند، به طوری که واحدی در سنگان درصدد است کنسانتره را به روشی تولید کند که به هیچ وجه مصرف آب نداشته باشد و از سوی دیگر عمل بازچرخانی آب که توسط برخی واحدها در سنگان انجام می شود نوعی صرفه جویی در مصرف آب است.
رسولیان اظهار داشت: برنامه میان مدت برای تامین آب مورد نیاز منطقه سنگان، استفاده از پساب شهرهای خواف، سنگان و تربت حیدریه، تامین سه میلیون مترمکعب آب از دشت زوزن، تجمیع و هدایت روان آبهایی که از مرز خارج می شود و به دلیل شوری زیاد قابل استفاده نیست، در نظر گرفته شده است.
وی گفت: برنامه درازمدت استان برای تامین آب نیز انتقال آب از دریای عمان است که مطالعات آن انجام شده و تلاش می شود از این طریق مشکل کمبود آب خراسان رضوی در همه بخشها حل شود.
فرماندار خواف نیز با اشاره به اقلیم خشک منطقه گفت: میزان بارندگی در شهرستان خواف کمتر از میانگین بارندگی در استان است و از ابتدای امسال تاکنون ۷۰ میلی متر باران در این منطقه باریده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته که ۱۸۰ میلی متر بوده، افت قابل ملاحظه ای داشته است.
محمد رضا پهلوان نژاد افزود: کمبود آب، کشاورزان شهرستان خواف را به سوی کشت محصولات کم آب بر مانند پسته، گل محمدی و زعفران سوق داد به طوری که هم اکنون ۴۰ هکتار سطح زیر کشت زعفران، ۳۵۰ هکتار سطح زیر کشت پسته، ۱۲ هکتار سطح زیر کشت گل محمدی در خواف وجود دارد.
وی اظهار داشت: بیش از ۲ هزار هکتار اراضی کشاورزی در شهرستان خواف با روشهای نوین آبیاری می شود و همچنین در دولت تدبیر و امید بیش از ۶۰ کیلومتر لوله گذاری چاه های کشاورزی در این شهرستان انجام شده است.
وی گفت: طبق برنامه ریزی انجام شده پروانه بهره برداری از آب به بخش کشاورزی شهرستان خواف داده نمی شود و ۴۰ درصد از محل صرفه جویی در مصرف آب این بخش برای صنعت در نظر گرفته خواهد شد.
فرماندار خواف افزود: به مناسبت هفته دولت پروژه تامین آب شهری منطقه سنگان نیز به بهره برداری رسید تا شهروندان این بخش نیز سهم مساوی از آب داشته باشند.